| 1 da Prepozicio uzata por ligi vortojn esprimantajn nedifinitan kvanton, nombron, mezuron kun la mezurata ajho: Iom da mono; taso da akvo; peco da shtofo; au ligi substantivigitan numeralon kun io mezurata mi
Maria bredis kestojn da abeloj,
Rikoltis grandan kvanton da mielo. |
Shi portis ghin en cento da boteloj,
Al urbo por dekduo da hoteloj. |
liono da homoj, deko da soldatoj.
5 danghero Proksima ebleco de malfelicho, malutilo, perdo, malbono; tia afero.
Tertremo, shtormo, trombo, milito...
Dangheroj venas sen invito. |
La homfaritajn ni nuligu,
Kontrau tertremo chu eblas evito? |
3 danki Esprimi sian shaton de io ricevita: Mi ~as vin pro la helpo; senti moralan devon reciproki al ricevita bono Al lia helpo mi dankas mian vivon; reciproki ricevitan bonon: Li ~is per perfido; shuldi: La modernan vivon ni ~as al la lingvo.
Dankinda estas la patrino.
Shi amzorgadas nin sen fino. |
Kiel ni povas shin plendanki?
Ja ne sufichas nur kapklino. |
1 de Prepozicio por montri: 1 Punkton, kie komencighas movo: Li foriris ~ la hejmo; li lernos diligente ~ nun. 2 La aganton de la ago: Tio estas farita ~ shi; la amo de homo al homo. 3 La posedanton: Mi legis la poemon ~ Zamenhof. 4 Rilaton inter du substantivoj: parto ~ libro, peco ~ pano, vojo ~ tri tagoj, lumo de lampo.
Li deprenis florojn de l' mateno,
Por beligi l' ejon de kunveno. |
Kaj vokite de la prezidanto,
Li foriris tuj de la ghardeno. |
5 decembro La dekdua monato de la jaro.
Decembro, la monato lasta,
Enhavas tridek unu tagojn, |
Kun Festa Tag' Zamenhof-Naska,
Por fari librachetajn agojn. |
5 decidi Fiksi, post pripenso, kio devas esti farata; meti finon al demando, diskuto, proceso ktp.
Mi decidis al Parizo iri,
Kun decido sperton mem akiri. |
Amikin' decidis doni helpon,
Kaj decidis ech por mi kuiri. |
1 dek Nau kaj unu au kvin kaj kvin.
Dek manajn fingrojn chiu homo havas.
Per ili chiutage ni nin lavas. |
Ni havas ankau dek piedajn fingrojn,
Kaj ili por grimpado tre tre gravas. |
2 demandi Peti respondon, informon, sciigon.
Infano demandas al sia patrino,
"Pro kio senlace laboras mashino?" |
La panjo pripensas kaj faras klarigon
"Char ghia trinkajho ja estas benzino." |
4 dento Elstaraj ostetoj en busho por mordi kaj machi.
Okulo pro okulo,
Kaj ankau dent' pro dento. |
Kontrau la maliculo
Ne dormu la prudento. |
2 devi Ne povi ne fari ion pro bezono, deco, legho, sintrudanta volo: Chiu ~as lerni; esti lau logiko: je la 5-a la suno jam ~as aperi.
Chiu homo devas spiri,
Chiu auto devas iri, |
Chiu shoforo devas stiri,
Chiu traktoro devas tiri. |
2 deziri 1 Forte emi havi au ghui ion: Tien la okuloj iras, kien la koro ~as. Voli atingi, ricevi: Kiu deziras, povas partopreni.
Sukceson chiuj ni deziras,
Tamen ne chiam ni akiras. |
Por sukcesigi la aferojn,
Ni penlabori frue iras. |
4 dika Granda lau la tria direkto, kiu estas nek largho nek longo: ~a libro; grasa: ~a litero:
Sinjoro Dika malfelichas,
Graseco lia jam sufichas. |
Malsanoj ofte lin turmentas,
Je malplezuro li tre richas. |
5 dimancho La sepa tago de la semajno.
La sepa semajntago 'stas dimancho.
Maria iras parken kun fiancho. |
Post promenado ili malsatighis,
Kaj iris al bufedo por tagmangho. |
Dimancho - tago por plezuro,
Por sinamuzo, florkulturo. |
Ghi estas tago por ripozo,
Por promenado en naturo. |
2 diri Audigi vortojn, informon, opinion, ordonon ktp per la busho au per skribo.
Kion vi jam diris,
Tio revokeblas? |
Diru post pripenso,
Se vi nun ne febras. |
4 diversa Unu el tiuj, kiuj havas aliajn ecojn.
Diversaj floroj chie floras charme,
Diversaj militistoj kushas arme. |
Diversaj vermoj vigle manghas svarme.
Diversaj malamikoj mutas larme. |
3 dolaro Monunuo de Usono, Kanado kaj aliaj landoj. Chiu dolaro konsistas el 100 cendoj.
Dolaro povas fari chion,
Ech subacheti sanktan dion. |
Pro manko de ghi homo vagas,
Ech perdas saghon kaj racion. |
3 dolcha 1 Kun la gusto de sukero au mielo: ~aj fruktoj, kukoj, sukoj. 2 Agrabla al la sensoj: ~aj songhoj, vortoj, rideto, muziko.
Dolcha estas la sukero,
Dolchas ankau la mielo. |
Dolchas lulo de l' patrino,
Dolchas kanto de anghelo. |
4 dolori Kauzi fortan malagrablon al la korpo au spirito.
Pro malfelicho kor' doloras,
Pro chagreno homo ploras. |
Pro kio do la malfelichoj?
Ja homoj kaj l' natur' autoras. |
3 domo Konstruo por vivado de homo; gento; chiu el la 12 fakoj de la chielo.
Por chiu viva homo
Tre gravas la loghdomo. |
Sendoma homo vagas,
Kunighas kun fantomo. |
2 doni Havigi al iu ion: ~ panon, akvon al iu; produkti, estigi: la arboj komencis doni fruktojn; meti ion en alies manon: doni leteron al poshtisto; fari ion al iu: ~i konsilon, helpon, impreson, apetiton.
Felicha helpon donas,
Char multon li disponas; |
Mizera helpon petas,
Char tion li bezonas. |
5 donaci Doni ion sen intershangho kiel esprimon de amikeco, favoro, amo.
Donaco estas ankau doto
Donata al edzinigoto. |
Interdonacas geamikoj.
Donacighas ofte foto. |
3 dormi Ripozi surlite sen korpa au spirita aktiveco:Li ofte songhas, kiam li ~as. ; resti senaga: Ne veku malfelichon, kiam ghi ~as.
Por homo gravas ankau dormo.
Ghi estas parto de vivnormo. |
Ghi refreshigas kaj fortigas.
Do dormu ech dum daura shtormo. |
5 dorso 1 Parto de la korpo malantau la brusto kaj ventro: turni la ~on al iu. 2 Supra parto de bestoj de la kolo ghis la vosto: rajdi sur la dorso de chevalo. 3 Supra kurbo de objekto: ~o de monto, ~o de nazo.
Homoj ofte sur la dors' ripozas.
Tiel kushas ja neniu ponto. |
Ankau ne l' chevaloj tiel pozas,
Kaj neniam dorse kushas monto. |
9 doti Havigi donacajhon al sia edzo au sia edzino okaze de la geedzigho: Li riche dotis la filinon; havigi al iu kvaliton: La naturo lin dotis per muzika talento.
Beleco - shia naturdoto
Ne por pentrado nek por foto. |
Ricevis shi kruelan edzon
Kaj frue kovris sin per koto. |
7 droni Morti en akvo; (shipo) perei en akvo: Ofte ~as lertaj naghistoj; enighi kaj malaperi en medio: La autoj ~is en la densa nebulo.
En shultroj Petro dronis ghis l' oreloj,
Kaj dronis en doloro pro kanero. |
L' edzino dronis ja en malespero,
Kaj Petro sin dronigis en rivero. |
1 du Unu kaj unu.
Chiu havas du okulojn,
Chiu havas du orelojn. |
Ili servas la saghulojn,
Same ankau l' stultajn celojn. |
4 dubi 1 Ne esti certa pri la vereco, realeco, kredindeco de io: Li ne ~as pri tio, ke la tero estas globo ; 2 Heziti kredi: Mi ~as, ke chiuj lin helpos por venki la malsanon.
Kiu dubas pri turnigho de la tero?
Kiu dubas pri bezono de aero? |
Kiu dubas pri dolcheco de sukero?
Kiu certas pri ekzisto de Infero? |
1 dum Prepozicio montranta la tempon, en kiu io daure estas au agas: Li gardis lin dum lia dormo; subjunkcio, kiu enkondukas subpropozicion por montri la tempon en kiu io daure estas au agas: Ili laboregis, dum la mastro sin amuzis.
Dum la tago penlaboro
Kaj ripozo dum nokthoro, |
Brila pagho dum junagho,
Dum oldeco ne pentploro. |
|
