1 –ec- Sufikso por esprimi kvaliton au karakteron esprimatan de la radiko alligita al ghi: long~o ( la kiomo de longo), amik~o ( kvalito de amiko), jun~o (tempo de juno) .
Amikecon chiuj ni bezonas,
Fideleco por ni chiuj bonas,
|
Lojaleco estu por patrio,
Perfidecon ni ja ne pardonas. |
1 ech Adverbo por esprimi insiston pri vero, realeco, kredebleco k.s: Li resanighis kaj ~ jam povas labori.
Ech la patrinon propran li ne kredas,
Ech al sia frateto li ne cedas,
|
Ech tuj post mangho sentas li malsaton,
Ech post dormado dolcha li oscedas.
|
3 edzo Viro lauleghe ligita kun virino por kunvivadi kaj fondi familion.
La edzo kaj edzino
Kunvivas kiel paro, |
Lau sorto kaj destino,
En dolcho kaj amaro.
|
5 efektiva 1 Vere ekzistanta, ne shajna ~ a bezono, eraro, plibonigo . 2 Aktive funkcianta: ~a forto de armeo .
Shajne l’ suno iras chirkau l’ tero,
Efektive tio ja ne estas vero. |
Nia tero efektive sin turnadas
En la efektiva suna gravitsfero. |
5 efiki Havi efektivan rezulton; havi influon.
Medikamentojn multajn oni jam aplikis,
Sed la doloron ventran tute ne mildigis.
La akupunkturisto kelkajn punktojn pikis,
Mirinde la kuraco al li tuj efikis.
1 –eg- Sufikso montranta la plej altan gradon de grandeco: dom~o (tre granda domo), kur~i ( kuri tre tre rapide).
En domego drinkas dika regho.
El lia volo elfarighas legho. |
Li shategas frandi dolchegajhojn,
Kaj sidadas en luksega segho. |
5 egala En sama grandeco, boneco, kvanto, kvalito, nivelo, socia pozicio , formo k.s.: Nomo egala, sed esenco mala, ~a sorto, ~a rajto, ~a pashado .
La homoj naskighas egalaj,
Sed vivas en interbatalaj |
Medioj de chiaj socioj.
Farighu ili idealaj! |
9 ehho Sono resendita de muro k.s. al la oreloj.
Ghi estas ne papago,
Sed vochimiti lertas. |
Vi ridu, ghi tuj ridos
Pri tio mi ja certas. |
1 –ej- Sufikso montranta lokon difinitan de la alligita radiko: Labor~o (loko, kie oni laboras), lern~o (loko, kie oni lernas), libr~o (butiko, kie oni vendas librojn) .
Al lernejo mi veturis,
Sur sportejo ni konkuris. |
Poste al klubej’ mi iris,
Pianludis kaj tamburis. |
1 ek- P refikso signifanta: 1 Komencighon de ago: ~labori (komenci labori), ekiri (komenci iri) . 2 Agi momente: ekkrii, ekfulmi .
Por ekkonstruo de shtonponto,
Ekiris ni al alta monto. |
Kie ni ekdehakos shtonojn
Pro la bezono en l’ estonto. |
1 ekster Prepozicio signifanta: malen, malinterne: Li loghas ~ la urbo ; krom: Li konas neniun alian ~ la rondo .
Ekster la domego mughas vento,
Nuboj kuras sur la firmamento. |
Pro la shtormo ekster nia atendo,
Ne okazos flug-eksperimento. |
4 ekzemplo 1 Ago, konduto au persono rigardata kiel imitinda: Chiuj sekvu lian ~on . 2 Teksto citita por klarigo pri io: La instruisto donis multajn ~ojn por klarigi la regulon . 3 Tipa afero: Tio estas ~o de naciperfido .
Ekzemplon donas la kandelo
Vera model’ de sinofero. |
Ghi sin bruligas por lumigi,
Ke estu bezonata helo. |
7 ekzerci Lertigi per ripeta praktikado: La lernantoj rapide progresas, char ili diligente sin ~as.
Bonvenon, karaj geamikoj!
Ni nin ekzercu en praktikoj; |
Parolu chiam Esperanton,
Chu en klubejo au butikoj. |
5 ekzisti Efektive kaj nune esti: Kie lumo ~as, ankau ombro trovighas; Ne kredas shtelisto, ke honestaj ~as .
Mi ekzistas. Vi ekzistas.
Pri frateco ni insistas. |
Ne ekzistu superuloj,
Pri egalo ni persistas. |
1 el Prepozicio signifanta: 1 De la interno de io: iri ~ domo . 2 De antaua stato al: vekighi ~ dormo . 3 Pro: fari ion ~ amo, gloramo, malghojo . 4 Kun io kiel materialo: tablo el ligno .
El magazeno mi elvenis,
el papersako mi elprenis |
viandon, ovojn, fishojn, el kiuj
frandajhojn faris kaj festenis. |
1 –em- Sufikso montranta inklinon, naturan tendencon au destinon: labor~a, eksplod~a, mort~a .
Progresemas gejunuloj,
Forgesemas maljunuloj, |
Karesemas la karuloj,
Promesemas trompemuloj. |
1 en Prepozicio signifanta: 1 Interne de medio: ~ chambro, la aero, socio . 2 Interne de tempo: ~ jaro, du tagoj . 3 Inter cirkonstancoj: ~ favoro, milito . 4 Je stato: ~ libereco, mizero, maniero .
En somero estas varme.
En ghardeno floras charme |
L’ floroj en prospero, kaj en
Ghojo zumas mushoj svarme. |
4 erari Agi malghuste, deflankighi de la ghusta vojo au vero.
Nur tiu ne eraras,
Kiu nenion faras. |
Saghuloj post shaffugho
La stalon tuj riparas. |
4 esperi Atendi kun fido la okazon de io dezirata
Homoj vivas kaj esperas,
Sed desperojn ni suferas. |
Malfaciloj ja abundas,
Nur per luktoj l’ viv’ prosperas. |
2 esti 1 Ekzisti: En la chielo ne ~as du sunoj . 2 Sentighas: ~as varmege . 3 Egalas al: Du kaj du ~as kvar .
Unu kaj du estas tri.
Vi, shi kaj mi estas ni. |
La bello estas blinda,
Kaj nenion vidas li. |
5 estimi Havi altan opinion pri ies moralo, virteco, kapableco k.s.
Mi estimas Kopernikon,
Li ne sekvis la predikon, |
Ke la suno nin rondiras,
Brave faris ver-indikon. |
1 estro Superulo, direktanto, gvidanto de grupo.
Super estroj, estro staras.
En la mondo estroj aras. |
Reghoj, mastroj, prezidantoj…
Ne neniam ne misfaras |
1 –et- Sufikso montranta la malplej altan gradon de grandeco au intenseco esprimata de la radiko alligita: river~o, malsan~o .
Infaneto kun rideto,
Ludis gaje che liteto. |
Ghi pilketon jhetis, kaptis,
Tion faris en ripeto. |
 8 e zoko Rabofisho, kies dorsa naghilo staras tuj antau la vosto. En rivero au lago sensala.
Ezoko estas riverfoko,
Atakas fishojn en la loko. |
Sed plachas ghi al fishkaptisto,
Kaj elakvighas per fishhoko. |
|
