|
La situacio ja estas pli komplika, ol
mi prezentas ghin, kaj vere povas okazi problemoj pri la koncernaj
literoj -- sed, fakte, ne pri la literoj sed pri la ligitaj sonoj.
Lau mia memoro pri la china lingvo, en ghi oni faras gravan distingon
inter spiraj kaj senspiraj konsonantoj. Tiu distingo ne estas
evidenta en la plimultaj okcidentaj lingvoj (mi shajne memoras,
ke trovighas io simila en la gaela lingvo). Aliflanke, la okcidentaj
(kaj multaj aliaj) lingvoj distingas inter vochaj kaj senvochaj
konsonantoj, kiuj estas funkcie identaj por la chinlingva orelo.
Do la vortoj "pako" kaj "kapo" por la okcidentano
enhavas inter si du konsonantojn, sed por la chinlingvano enhavas
inter si kvar malsamajn (kaj grave malsamajn) konsonantojn, char
en la unua vorto la "p" estas spira kaj la "k"
estas senspira, sed en la dua la "k" estas spira kaj
la "p" estas senspira. Aliflanke, dum la okcidentano
facile distingas inter "pupo" kaj "bubo" la
chinlingva orelo povas audi en tiuj nur unu vorton. Simile, oni
povas vidi (audi), ke la distingoj ch/gh kaj sh/jh estas sufiche
fremdaj por la chinlingva orelo. La sola vera solvo de tiu problemo
estus radikale shanghi la Esperantan sonsistemon por forigi ambau
distingojn; do malaperus (ekzemple) z, b, g, gh, jh, v, d favore
al la senvochaj konsonantoj. Kiel vi povas vidi, tio ne estus
simpla kosmetika shangho de Esperanto, sed fundamenta (au kontrau-Fundamenta)
reverko de la tuta lingvo.
Se temas pri la diakritaj literoj: chinaj
lernantoj povus (same kiel anglalingvaj) havi problemojn pri "hh",
sed ghi estas tre malofta en la chiutagaj vortoj, kaj oni ja povas
lerni ghin. Ceteraj literoj kun supersignoj "ch", "gh",
"jh", "sh" kaj kun-hoka "u" chiuj
ekzistas (lausone) en la china lingvo, foje en du specoj (ekz.
"ch" povas esti au "ch" au "gh",
se skribi pinjine). Mi en mia vivo parolis kun kelkaj chinaj esperantistoj,
kaj ili neniam shajnis havi problemojn pri tiuj sonoj.
Aliflanke, mi atentigu, ke la studentoj
de s-ano Desailly chiuj venis el la rangoj de studentoj jam studintaj
la anglan lingvon. La angla lingvo faras precize la saman vochan/senvochan
distingon, kiun faras Esperanto, kaj ne faras precize la saman
spiran/senspiran distingon, kiun ne faras Esperanton. Fakte, la
sonoj ligitaj kun la literoj ch, gh, sh kaj jh chiuj trovighas
en la angla. Chu la koncernaj student(in)oj tiumotive rifuzis
lerni la anglan? Mi efektive dubas. Kaj se ili rifuzus pro tio,
certe oni ne rekomendus tial "plibonigi" la anglan (ekzistas
aliaj, vere gravaj, plibonigoj, kiujn oni povus fari pri la angla
- ekz., malaperigo de preskau 300 "fortaj", t.e. fleksiaj,
verboj -- sed ankau tiuj ne okazos). Kaj se ili, ech ghis la ebleco
prononci legatajn vortojn, jam lernis la anglan, la Esperantan
sonsistemon ne devus malfacili por ili, char -- kiam temas pri
tiu apartajho inter Esperanto kaj la china -- ili jam estas lerninta
ghin. Denove, ni devas trovi ian rimedon por konvinki chinajn
(kaj aliajn) studentojn, ne ke la sonsistemo estas aparte facila
por ili, sed ke entute valoras malshpari kelkcent, au ech kelkdek,
horojn je Esperanto -- kiel ghi kontribuos al la plifaciligo kaj
pliinteresigo de iliaj postaj vivoj.
Se oni decidos shanghi Esperanton por
(eventuale) konvinki kelkajn chinajn studentojn forturni sin de
la angla lingvo al Esperanto, mi mem rezignos pri la tuta afero
-- mi estas tro maljuna por lerni novan lingvon, au ech shanghi
miajn jam lernitajn lingvajn kutimojn en malnova -- kaj mi supozas,
ke trovighos en la jam ekzistanta Esperanto-komunumo unu-du aliaj
kiel mi, sed eble la nombro de chinaj studentoj gajnotaj per tiu
truko estos neta pluso por la movado, kaj mi ne povas malrekomendi
ghin.
Sed -- por esti iom pli serioza -- mi
mem antausupozas, ke per tiaj shanghoj oni gajnus ech ne unu studenton.
Estus multe pli bone, kaj lau mi multe pli sukcese -- sed, kompreneble,
multe malpli facile -- elpensi kiel fari la lingvon -- ne ghiajn
detaletojn -- alloga por chinaj studentoj.
Eble oni turnu sin al mia amikino Mingqi.
Kiam shi instruis la nunan Esperanton che Orient-Chinia Normala
Universitato en Shanhajo, en la mezaj okdekaj jaroj, shi foje
plendis al mi, ke shi devis forpeli studentojn de la kurso pro
la manko de sidlokoj -- ne pli ol 40 povis partopreni, kvankam
80 provis enshovi sin ...
------------------
* La artikolo konsistas el citajhoj el retposhtajhoj de la
autoro kaj la titolon aldonis la redaktanto de Forumo.
|
