Pekinaj stratetoj

de WANG YUSHU

    Pekino estas ne nur mondfama urbo kun longa historio, sed ankau loko, kie okazis gravaj politikaj eventoj en la pasintaj 800 jaroj. Tie klare vidighas la tradicia china arkitekturo. La grandioza Malpermesita Urbo, kie loghis chinaj suverenoj, kaj la kvadrataj kortoj chirkauitaj de grizbrikaj domoj tegmentitaj per grizaj tegoloj, kie vivis ordinaraj loghantoj, kune formis apartan arkitekturan trajton de Pekino. Kaj la 1300 stratetoj, kiujn pekin-anoj nomas hutong-oj, interkrucighas tra la tuta urbo kaj forte altiras al si diversajn turistojn.

    En la historio Pekino nomighis ankau Youzhou, Yan, Jicheng, Nankino, Zhongdu, Dadu kaj Beiping. La 4-an de februaro, 1403, la loko ekportis la nomon Pekino, je unu jarcento pli malfrue ol naskigho de ghiaj hutong-oj.

    La hutong-oj faciligis ne nur la trafikon kaj registris la epokan shanghighon, sed ankau montras la apartan vivetoson de la urbo. Tie klare vidighas la postsignoj de la lastaj tri feudaj dinastioj de Chinio kaj montrighas humiligho de peco da china historio. Rigardate de supre, tiuj hutong-oj aspektas same, sed chiu havas sian propran historion.

Deveno de hutong-oj

    En Yuan-dinastio (1206-1368) oni komencis nomi strateton hutong-o. Fakuloj diris, ke la vorto hutong-o devenis de la mongola lingvo kaj signifas puton. Tiam la registaro difinis, ke la grandaj stratoj devas havi larghon de 25 pashoj (chiu pasho egalas 1.5 metrojn), la malgrandaj stratoj tiun de 12 pashoj, dum la hutong-oj tiun de 6 pashoj.

    La difino tamen shanghighis kun shanghigho de dinastioj. En la dinastioj Ming (1368-1644) kaj Qing (1644-1911) en konstruo de la stratoj oni ne plu observis la antauan difinon. La nunaj hutong-oj plejparte estis konstruitaj en Ming- kaj Qing-dinastioj, tial ilia largho ne estas unueca kaj nur malmultaj hutong-oj konservas la originan strukturon.

Strukturo de hutong-oj

    En la pekinaj hutong-oj la kvadrataj kortoj estas tre distingighaj. Ili reprezentas la trajton de pekinaj loghejoj, samkiel la kaverndomoj de norda Shaanxi kaj pendantaj domoj de okcidenta Hunan en loka gusto. Sen kvadrataj kortoj la pekinaj hutong-oj farighis palaj.

    La kvadrataj kortoj spegulas koncepton de la feuda socio de Chinio. Iliaj grandeco, formo kaj ornamo chiu observas striktan difinon kaj montras sian socian klason. En kvadrata korto la chefa domo chiam estis okupata de familia patriarko, dum la flankaj domoj de la posteuloj kaj la domoj kontrau la chefa funkcias kiel legochambro kaj gastochambro.

    La normaj kvadrataj kortoj ghenerale sidas norde kun la pordo kondukanta suden, por esti bone prilumataj.

    Chiuflanke de la korto estas domoj. La chefa domo chiam rigardas suden kaj ambauflanke de ghi estas almenau po unu malgranda chambro. Tie la pordoj estas ankau diversformaj. Multaj ligitaj kvadrataj kortoj formas unu vicon kaj inter du vicoj estas hutong-o.

    Antaue pekinanoj opiniis, ke oriento estas richa, dum okcidento nobla, nordo malricha kaj sudo malestiminda. Antau naskigho de la nova Chinio la shtatoficistoj kaj richuloj plejparte loghis en la orienta kaj okcidenta distriktoj, dum la malrichaj loghantoj en la norda kaj suda distriktoj, tial la normaj kvadrataj kortoj kaj normaj hutong-oj plejparte trovighas en la orienta kaj okcidenta distriktoj.

Nomoj de pekinaj hutong-oj

    Estas interesaj la nomoj de hutong-oj en Pekino. Ili devenis de diversaj kauzoj: de la formo, de historiaj personoj, de bestoj, chelokaj metiejoj ktp.

    Iuj nomoj de hutong-oj estas tre belaj, ekz. Profunde de Cent Floroj kaj Chielo de Abrikotaj Floroj, kaj aliaj male, ekz. Feka Skarabo, Hunda Vosto, Malbonodora Felo.

    Meze de Ming-dinastio la komerca ekonomio rapide disvolvighis kaj iuj privataj laboruloj farighis eminentaj kaj oni nomis hutong-ojn per ilia nomo. Ekz. en Pekino estas Vestolava Hutong Tang, char en Ming-dinastio tie loghis vestolavisto Tang. En la norda distrikto estas Toufua Hutong Chen, char antaue tie vivis metiisto de toufuo, kies familia nomo estis Chen.

    Post la Revolucio de 1911, kiam Chinio turnis sin el la feuda socio en respublikon, pli ol 300 hutong-oj shanghis sian nomon, ekz. Azena Bazaro farighis Ghentila Sinjoro kaj Maldolcha Puto farighis Fortuno. Sed multaj el la loghantoj ankorau memoras iliajn malnovajn nomojn kaj shatas uzi ilin.

Arangho de la pekinaj stratoj

    Pekino konsistis el la urboj interna kaj ekstera. La interna urbo estis kvadrata, dum la ekstera oblonga. Kaj Pekino estas T-forma. La urba arkitekturo prenis la pordegojn Qianmen kaj Tian'anmen, la Tri Halojn de la Imperiestra Palaco, la mezan monton de Jingshan-parko, Sonorilan kaj Tamburan Turojn kiel la aksan linion. Che la kvar flankoj de la interna urbo simetrie trovighas la pordegoj Dongzhi, Xizhi, Chaoyang, Fucheng, Chongwen, Xuanwu, Anding kaj Desheng. La chefaj stratoj etendighas rekte orienten kaj okcidenten, suden kaj norden. Tamen ghenerale, la stratoj estas bonorde aranghitaj, kiuj aspektas kiel shaktabulo.

    Che la suda ekstremo de la akso sidas la pordego Yongding, ambauflanke de kiu trovighas la pordegoj Zuoan, Youan, Dongbian kaj Xibian, tamen trovighas multaj oblikvaj stratoj, char ili etendighas lau riverbordoj.

    La fundamenta strukturo de la stratoj de Pekino aperis en Yuan-dinastio kaj kompletighis en Ming-dinastio. En Qing-dinastio estis ia shanghigho, tamen la ghenerala strukturo restis neshanghita.

Rilata artikolo:
Kvieta kaj komforta kvadrata korto de Pekino