Ora tempo por prozo (II)

de MEI ZHI

    La prozajhoj de diversaj skoloj en la Periodo de Printempo kaj Autuno kaj tiuj de Militantaj Regnoj multe superis la historiajn, chu en kvanto, chu en enhavo kaj arta nivelo. Tiuj prozajhoj naskighis en la procedo de "Disputado de cent skoloj" kun reprezentantaj verkoj, kiaj "Analekto de Konfuceo", "Laozi", "Mozi", "Menceo", "Zhuangzi", "Xunzi", "Hanfeizi" k.a.

    La prosperigho de prozajhoj de diversaj skoloj en Chinio koincidis kun la ora florado de la antikva helena filozofio, en kiu aperis unu post alia grandaj filozofoj Sokrato, Platono kaj Aristotelo. Dume la chinaj filozofoj kaj iliaj verkoj brilis kiel la helenaj.

    La unua menciinda el la prozajhoj de diversaj skoloj estas "Analekto de Konfuceo", libro el notoj pri la ideologio kaj agado. Konfuceo, Lu-regnano en la lastaj jaroj de la Periodo de Printempo kaj Autuno, estis eminenta erudiciulo kaj fama politikisto kaj edukisto en antikva Chinio. Lia ideologio entenas du flankojn, nome lia sinkonformigo al la socia evoluo kaj civiliziteco kaj lia penado por defendi la tradiciajn sociordon kaj etikon.

    Malsukcesa en sia ambicio, Konfuceo vojaghis al multaj lokoj dum sia tuta vivo por propagandi siajn politikojn, sed estis malmultaj interesighintoj. Sian maljunecon li pasigis hejme per instruado. Laudire li havis 3 mil dischiplojn. Post sia morto Konfuceo pli kaj pli famighis, ke li estis adorata de la postaj regantoj kiel ideologia instruisto kaj sanktulo kaj ke la de li fondita konfuceanismo estis prenita kiel la gvida penso por la chinoj dum longa feudisma socio.

    "Analekto de Konfuceo", kompilita de dischiploj de Konfuceo, entenas liajn parolojn kaj notojn pri liaj agadoj, kaj tiujn de liaj dischiploj. La paragrafoj estas mallongaj kun ideogramoj dekkelkaj ghis kelkcentaj, tamen la enhavoj -- tre richaj inkluzivantaj politikajn opiniojn, edukajn principojn, etikojn kaj virtan memkulturadon. La libro estas plena de sagha konsiderado kaj sperta resumo de Konfuceo pri la reala vivo de homoj.

    La libro karakterizighas per sia abundeco de maksimoj. Ekzemple "Ghusta takso pri sia scio estas vera scio" prezentis lian ghustan sintenon pri scio. "Lernado sen pensado kondukas al konfuzo; pensado sen lernado al danghero" montris la dialektikan interrilaton inter lernado kaj pensado. "Oni konas la frostoeltenemon de pinoj post alveno de vintro" estas filozofia resumo pri liaj richaj spertoj de la vivado. La libro estas abunda je tiaj maksimoj, tre popularaj por la china popolo.

    "Analekto de Konfuceo" karakterizighas ne nur per profunda kaj preciza penso, sed ankau per viveca priskribado de homoj. Kelkvorta skizo en la verko jam vivigis la priskribitajn figurojn. Multaj chapitroj en "Analekto de Konfuceo" estas priskribado pri Konfuceo kaj liaj dischiploj. Unu el la chapitroj estas noto pri la interparolo de Konfuceo kaj liaj dischiploj pri ilia ambicio. Antau la komenco de interparolo Konfuceo diris, ke ili ne estu timemaj en interparolo pro tio, ke li estas multe pli agha ol ili. La tiama Konfuceo estis modesta, indulgema kaj afabla instruisto. Tamen alifoje li estis tre rigora. Foje unu el liaj dischiploj Zaiyu fordormis la tagmezon, kaj Konfuceo riprochis lin, ke li estas "putra ligno neskulptebla kaj kaduka muro nekalkebla".

    En "Analekto de Konfuceo" estis anekdoto pri du ermitoj. Foje Konfuceo kaj lia dischiplo Zilu demandis al ili pri vojo. Sed anstatau doni helpon, la du ermitoj mokis ilin, ke ili ne bezonas demandi pri vojo, char ili bone konas vojojn, vojaghante kaj persvadante chie. Ili diris al Zilu: "Preferinde por vi estas, ke vi ermitighu anstatau sekvadi Konfuceon." Chi tie la verko vidigis senzorgajn kaj orgojlajn ermitojn per la vortoj "ili kaj faras kampan laboron kaj parolas kun la demandantoj".

    "Laozi" kaj "Zhuangzi" estas du gravegaj verkoj de taoisma skolo. Taoismo estas malsama ol konfuceanismo. Taoistoj ne tre atentis la konkretajn sociajn problemojn sed akcentis esploradon pri la kosma ontologio. En tiu flanko taoismo estis iom simila al la okcidenta filozofio.

    Laozi estis fondinto de taoismo. Lia verko "Laozi" alinomita kiel "La Etikoj" el 5 mil ideogramoj estas tre lakona tamen richa je filozofia rezonado.

    Zhuangzi, post Laozi, estis same fama kiel Laozi kaj portis pli elstaran karakterizajhon. En la verko "Zhuangzi" legighas artikoloj ne nur de Zhuangzi, sed ankau de posteuloj. Zhuangzi pledis por absoluta sinkonformigo al la naturo kaj oponis kontrau homa intenca ago. Li ne shatis rangecon kaj richecon. Li emfazis sin konformigi al si mem kaj agi lau sia karaktero, kaj preferis sin vivteni mizere per farado de pajlaj sandaloj, ol esti altrangulo.

    La artikoloj de Zhuangzi estas tre richaj je imago kaj lertaj en eksplikado de produnda filozofio pere de buntaj fabloj. Tio estis tre okulfrapa trajto de liaj artikoloj.

    Unu el la ofte cititaj artikoloj en "Zhuangzi" estas "Senghena Ekskurso". La artikolo konsistas chefe el roloj en serio da historiaj mitoj kaj priskribado pri la objektoj de la homa mondo. La artikolo priskribas gigantan birdon peng, polvon, Liezi povantan flugi en vento kaj senmortan Peng Zu (legenda persono, laudire vivis 800 jarojn). Peng estis giganta birdo, kaj per flugilfrapo ghi povis levi ondon 3 mil li-an (li, china mezurunuo de longo, egalas al duonkilometro) kaj rapide flugi en altecon de 90 mil li-oj. Ghi dorse portis la chielon kaj flugis libere, kun kiu neniu birdo povis sin kompari. Liezi estis figuro malsama ol karnuloj, kiu povis leghere flugi senhalte duonmonaton sur la chielo. Pere de tiuj metaforoj Zhuangzi esprimis siajn filozofiajn vidpunktojn pri la prefero de senghena plezura ekskurso ekster la homa mondo kaj pri strebo al libereco. En la artikolo li diris, ke kvankam peng kaj Liezi havas supernaturan forton, ke ili povas libere agi en la mondo, tamen ilia libereco ne estas absoluta, char ili chiuj devas atendi "ion", nome eksteran kondichon -- venton. Do kio estas la vera libereco? Lau Zhuangzi tio estas integra intermiksigho de la universo kaj la memo, sen memo, sen strebo al famo kaj rango; nur tiele oni povas atingi la medion por "senghena ekskurso". La filozofia penso de Zhuangzi estas tiel rezonita pere de serio da metaforoj.

    Alia tre shatata fablo el "Zhuangzi" estas "Bovdistrancho". Ghi rakontis pri kuiristo lerta en distrancho de bovoj. Shajne la rakonto penis pruvi, ke oni lertighos nur post ripetada praktiko kaj kompleta kono de objektiva legho. Sed fakte pere de la metaforo Zhuangzi intencis montri sian filozofian penson pri la vivado, nome en la vivo oni devas lerte eviti kontraudirojn.

    Plejparto de la prozajhoj de Zhuangzi rompis la formon de simpla noto de parolo kaj farighis fakaj disertacioj kun fokusita argumento. Kaj liaj prozajhoj per forta romantika odoro produnde influis la postan literaturon.

    Alia influhava reprezentanto de la skoloj estis Menceo. Li, samtempulo de Zhuangzi kaj la plej autoritata reprezentanto de konfuceanisma skolo en la mezo de la Periodo de Militantaj Regnoj, famighis per sia retoriko, kio klare montrighas en lia verko "Menceo". Ghi estas multe malsama ol la "Analekto de Konfuceo", kvankam ghi estas prozoforma notajho de paroloj. La polemikoj en dialogoj aplikis klarajn kaj sentoplenajn vortojn, kaj ofte pelis siajn rivalojn en senelirejon ghis kapitulaco au kompleta konsternigho.

    En "Menceo" estas anekdoto. Foje regnestro Xuanwang de Qi-regno ordonis liberigi buchotan bovon shajnigante sin simpatia. Tiam Menceo kaptis la shancon por "ataki" la regnestron je lia regado. Li diris: "Via favoro atingas ech brutojn, sed la regnanoj akiris nenian favoron de vi. Kial?" Ne donante al la regnestro tempon por respondi, li daurigis sian kritikon: "Vi mobilizis la tutan armeon al risko je la vivo por ataki najbarajn regnojn. Chu nur tio estas por vi plezuro?" La demandoj devigis la regnestron diri, ke li ne povis preni tion kiel plezuron. La rakonto plene montris la akrecon de la kritiko de Menceo.

    En la periodo de "Xunzi" kaj "Hanfeizi", la prozajhoj de diversaj skoloj proklamis la finon de ora tempo por prozo. "Xunzi" kaj "Hanfeizi" ne atingis la nivelon de la elokventeco de la filozofiaj verkoj de Aristotelo, tamen ilia rezonado estis solida kaj logika, kaj la prozajhoj estis pli rafinitaj kaj pli longaj: Ghuste pro tio iliaj politikaj polemikaj artikoloj pli malproksimighis disde literaturo. Tial, lau la vidpunkto de literatura disvolvigho, ilia influo estis multe malpli granda ol "Analekto de Konfuceo", "Zhuangzi" kaj aliaj verkoj.

Bovdistrancho

 

 

(C) China Internet Information Center   (China Interreta Informa Centro)
E-mail:
webmaster@china.org.cn   Tel: 86-10-68326688