Same kiel
en aliaj antikvaj civilizitaj landoj, frue en la tempo de la
primitiva klana komunumo de Chinio naskighis multaj mitoj kaj
legendoj plenaj de prisma fantazio kaj romantikeco.
Sed estis
bedaurinde, ke la trezoro de la plej antikva tradicia folkloro
ne estis komplete konsevita, kio kontraste okazis en la antikvaj
Grekio kaj Hindio. Nun oni povas trovi nur fragmentojn el antikvaj
verkoj. La chefaj el tiaj verkoj estas "Libro de Montoj kaj
Maroj" formita en la Periodo de Printempo kaj Autuno kaj Militantaj
Regnoj (770-221 a. K.), "Huai Nan Zi" verkita de Liu An (179-122
a. K.) de Han-dinastio, "Chuci", "Zhuangzi" k.a.
"Libro de
Montoj kaj Maroj" temas chefe pri geografiaj scioj en folkloro,
inkluzive de tiuj pri montoj, riveroj, nacioj, produktajhoj,
kuraciloj, kulto, shamanismo k.a., kiuj enhavas multajn prahistoriajn
mitojn kaj legendojn. La 21 chapitroj de "Huai Nan Zi" estas
konservitaj nun. Ghi estas elektita verko kun nemalmultaj materialoj
pri naturaj sciencoj. "Chuci", kun poemoj de Qu Yuan (340-278
a.K.), la plej frua china poeto, kiel la chefa enhavo, priskribas
morojn kaj produktajhojn en lokaj literatura formo, dialektoj
kaj prononco de Chu-regno (la nuna Hubei-provinco). "Zhuangzi"
estas verko de filozofo Zhuangzi (369-286 a. K.) kaj aliaj en
la Periodo de Militantaj Regnoj kaj verkita en formo de fabelo
kun richa imago.
Multaj notoj
en tiuj verkoj montris, ke la antikvaj chinaj mitoj kaj legendoj
havas sorchan belecon.
En "Huai
Nan Zi" estas mito pri chielriparado de Nuwa. La legendo pri
diluvo temas pri la origino de la homoj. Tiam la mondo estis
en haoso, furiozis diluvo, incendio kaj rabobestoj. Poste, Nu-Wa
kvietigis la diluvon, estingis la incendion, fandis kvinkolorajn
shtonojn por shtopi la chielajn truojn, dehaksis la kvar piedojn
de giganta testudo kaj per ili subtenis la chielon en kvar ekstremoj.
Post tio, shi faris homojn el argilo, kaj tiamaniere aperis
la homoj kaj la universo. Antikvaj libroj priskribis, ke Nuwa
estis diino kun homa kapo kaj serpenta korpo. En la mitologia
mondo Nuwa estas rigardata kiel diino chiokulturanta kaj homama.
La priskriboj
de la suno, luno, vetero, astroj, animaloj kaj vegetaloj kondukas
la homojn en alian mirindan medion. Ekzemple, la mito pri la
suno priskribas, ke en la loghejo Tanggu de la sunoj kreskas
la giganta arbo Fusang, sur kiu loghas la dek sunoj. Chiutage
ilia patrino Shihe veturigas unu el ili al diversaj lokoj, kaj
tiele la suno levighas kaj subiras.
La mitoj
prezentas multajn heroojn, kiaj Huangdi, Yandi, Gun, Yu, Yi
k.a. Tiuj herooj estis enkorpigho de sagho kaj forto en la okuloj
de la popolo. Ili estis chiopovaj. Yandi kaj Huangdi estis fratoj
sampatrinaj kaj regis po duonon de la mondo. Yandi estis dio
de la suno kaj instruis al la homoj terkultradon kaj serchadis
herbodrogojn por kuraci homojn. Tial li estis nomata ankau dio
de terkulturo kaj dio de medikamento. En antikva libro estas
notita, ke li mortis pro toksigho en gustumado de herbodrogoj.
Huangdi estis tre impona en la mito. La chapitro "Norda Dezerto"
de "Libro de Montoj kaj Maroj" priskribas la animskuan batalon
inter Huangdi kaj aliklana estro Chiyou: "Chiyou levis batalon
kontrau Huangdi, kaj tiu lasta ordonis Yinglong rebati Chiyou
en Jizhou. Yinglong venigis grandan kvanton da akvo, dum Chiyou
venigis la diojn de vento kaj pluvo, kaj tiuj chi levis shtormon.
Huangdi sendis diinon Ba kaj la shtormo estis chesigita kaj
Chiyou mortigita." Eble en la prahistorio ekzistis Yandi kaj
Huangdi, kiuj estis eminentaj tribestroj en la klana socio.
Poste, ili estis prenitaj kiel la prapatroj de la china nacio,
tial la chinoj nomas sin posteuloj de Yandi kaj Huangdi.
En la mitoj
Gun kaj Yu estis herooj subigintaj diluvon. La chapitro "Haineijing"
de "Libro de Montoj kaj Maroj" priskribas, ke por bari la diluvon
Gun shtelis de la Dio "Xirang" (argila bulo povanta mem kreski
senchese) kaj pri tio li estis mortigita. Yu, la filo de Gun
daurigis la feron de sia patro.Li faris sin urso kaj traboris
la monton por forkondi la diluvon. En la batalo kontrau la diluvo
li trifoje preterpasis sian hejmon sen eniiri. Kvar tagojn post
lia edzigho al filino de Tushan, naskighis lia filo Qi. Sed
li ne havis tempon por karesi sian bebon. La vivecaj detalajhoj
faris la imponajn mitojn fidindaj.
Same kiel
la mitoj pri Gun kaj Yu, vaste cirkulas ankau la legendo "Faligo
de Nau Sunoj Far Yi per Pafarko". La legendo diras, ke iun tagon
la dek sunoj loghantaj sur la arbo Fusang samtempe kuris al
la Chiela Palaco. Ilia faro alportis al la homa mondo katastrofan
trosekecon. Kaj la Dio sendis Yi paffaligi la sunojn. Yi paffaligis
9 sunojn kaj savis la homaron el la katastrofo. Rakontante pri
Yi, ni devas mencii ankau lian edzinon Chang-e. Malkontenta
pri la vivo en la homa mondo, shi volis reveni al la Chiela
Palaco. Shi shtelis kaj englutis la senmortigan pilolon de Yi
kaj flugis en la Lunan Palacon.
Inter la
multaj herooj estis tre charma knabino, la plej juna filino
de la suna dio Yandi. Iun tagon shi distris sin che la Orienta
Maro kaj dronis en ghi. Post morto shi farighis birdeto Jingwei.
Shi senchese portadis en la busho branchetojn kaj shtonetojn
de la Okcidenta Monto kaj jhetis ilin en la maron por plenigi
ghin. La firma volo kaj persistemo de la malgranda kaj charma
spirito chiam emocias la posteulojn.
La antikvaj
mitoj kaj legendoj de Chinio estas ghermo de la romantika literaturo
de Chinio. Multaj postaj verkistoj, influataj de la romantikeco
de la mitoj kaj legendoj, ofte cherpis el ili materialojn por
sia verko. Estas profunda la influo de la antikvaj mitoj kaj
legendoj sur la posta literaturo.
Antikvaj mitoj de Chinio
Homkreado de Nuwa
Kuafu postkuras
la sunon