Kiu kashe forportis teon el Chinio?

de WA NA

    Antau 155 jaroj brita botanikisto Robert Fortune shtelis la sekreton de te-kulturo de Chinio.

    Komisiite de la Brita Regha Hortikultura Asocio, li plurfoje envenis en Chinion kaj forportis de tie centojn da specoj da vegetalaj semoj, inkl. de peonio, tiel ke peonio, simbolo de felicho kaj richo, vaste kreskas en Europo. En sia fama verko “Vojo de teo kaj floroj” li montris sian bonan konadon al Chinio kaj amon al botaniko.

Tasko

    En la 40-aj jaroj de la 19-a jarcento, kvankam skotoj elkulturis te-ghardenojn en nordoriento de Hindio, tamen Chinio restis la plej granda lando de te-kulturado kaj eksportado, kaj plie la teo produktita de Hindio estis multe malpli bona ol tiu de Chinio en la kvalito.

    En 1834 la Orient-hindia Kompanio, kiu dependis de Chinio en te-komercado, volis kulturi chinan teon kaj por tio ghi devis serchi homon, kiu povas havigi al ghi la sekreton de te-kulturado de Chinio. Ghi do turnis sian rigardon al Robert Fortune, kiu bone konas Chinion.

    En 1842-1845 Robert Fortune, estiel gvidanto de la Brita Regha Hortikultura Asocio, vivis en Chinio. Li bone lernis la chinan lingvon kaj naciajn morojn de la Ekstrema Oriento. En Chinio li bone uzis chinajn manghbastonetojn kaj forportis al Britio pli ol cent specojn da chinaj vegetajhoj, tute fremdaj al la okcidentanoj, inter kiuj estis peonio kaj miniaturaj envazaj plantoj.

    La 20-an de junio, 1848, li veturis al Hongkong. Lia tasko estis serchi la plej bonajn tearbojn kaj iliajn semojn en Chinio, transporti ilin al hinda regiono sude de Himalajo kaj dungi spertajn te-kulturistojn kaj prilaborantojn. Li akceptis tiun taskon pro sia aventuremo kaj ankau pro personaj interesoj, char oni promesis doni al li chiujare 550 sterlingajn pundojn.

Por sin miksi inter chinojn

    Septembre de 1848 li atingis Shanhajon. Tiu aventurista paradizo siatempe estis nur malgranda haveno malfermita al eksterlandanoj. Tiam opio estis multe vendata en Chinio kaj proksimume 2 milionoj da chinoj fumis ghin. Opio estis katastrofo por Chinio, tamen multe profitodona por Britio. Informighinte pri ghia malutilo, la chinoj traktis europanojn malamike. Tiaokaze por miksi sin inter la chinajn loghantojn ruzajho estis nemankigebla. Por li, viro 180 cm. alta kun angla hautkoloro, estis vere malfacile plenumi la taskon. Li achetis kompleton da chinaj vestoj, tondis siajn harojn lau china maniero kaj kombis al si longan harplektajhon, tiel ke chinaj kamparanoj, kiuj neniam vidis europanojn, havis neniun suspekton pri li. Tiamaniere li veturis al Huangshan, kie multe produktighas verda teo. Du chinoj akompanis lin. Unu estis servisto kaj la alia kulio. Ili, subachetita de li, volonte helpis lin.

    Robert Fortune estis tre ghoja antau la senlima tearbaro kaj diversaj vegetajhoj. Survoje li faris detalan noton pri sia travivajho. Li bone sciis, kiel valoraj estas semoj de tearboj.

    En sia aventuro li trovis, ke la nuboricha klimato kaj arghent-richa tero estas aparte utilaj al tekulturado. En Ningbo, li kolektis multe da teaj semoj. Pro sia malavaro oni ofte regalis lin per la plej bona teo.

    Li verkis 14 artikolojn pri sia aventuro.

Sekreta transporto

    La 15-an de decembro 1848 li skribis al la brita gubernatoro en Hindio: “Mi kun ghojo raportas al vi, ke mi jam akiris multe da teaj semoj kaj arbidoj. Mi deziras transporti ilin al vi sendifekte.” Por malpliigi la perdon li triigis la semojn kaj arbidojn kaj transportis ilin per tri shipoj.

    Februare de la sekvanta jaro li venis al Wuyi-monto, kie produktighas bruna teo. De templa bonzo li informighis pri sekreto de te-ceremonio kaj precipe pri rolo de aparta akvo. Foje li alivestis sin kiel erudiciulo kaj informighis pri metodo shanghas la verdan teon en la brunan, t.e. fermentigi la tefoliojn, pro tio la tefolioj malhelighas, sed preparado de verda teo ne bezonas tiun procedon. Siatempe europanoj trinkis brunan teon ekskluzive, char dum transportado la verda teo fermentis en kajuto.

    Robert Fortune volis reveni Hindion, sed liaj scioj pri teo ankorau ne sufichis. Li sciis, ke nur chinaj tekulturistoj povas instrui al la hindaj, kiamaniere kulturi kaj prepari teon. Li do dungis 6 laboristojn de te-kulturado kaj preparado kaj 2 laboristojn, lertajn en farado de tepotoj, por 3 jaroj. La 16-an de marto, 1851 li kaj la de li dungitaj laboristoj shipe atingis Hindion. Dank’ al ilia atingo sur montodeklivo de Himalajo aperis 20 mil tearboj.

Mallevigho de tea eksporto de Chinio

    Post 3 jaroj Robert Fortune komplete posedis la sciojn de tekulturado kaj teknikon de te-preparado. Tio ja estis nemankigebla por hindaj tekulturistoj por konkurenci kun Chinio.

    Li bone sciis, kiel valora estas la sekreto de 5000-jara tekultura historio, tamen li ne sciis, ke pro lia agado la eksporto de china teo estis serioze damaghita en la ekonomia krizo fine de la 19-a jarcento.

    En 1853 li refoje venis en Chinion kaj restis tie 3 jarojn. En tiu periodo li pli bone konis la teknikon por prepari parfumitan teon kaj dungis pli da tekulturistoj por ekspansiigi la skalon de tekulturado en Hindio.

    Varm-retirigho, che la 150-a grado sur la ekliptiko, montras shanghighon de la temperaturo kaj la somera varmo jam atingas sian finon.

    Samtempe kun tio sur la montodeklivo de Himalajo norde de Hindio la te-produktokvanto senchese levighis. En 1866 nur 4% de la teo konsumita de la britoj estis produktitaj en Hindio, sed en 1903 la procento levighis al 59%. La chinoj ne sciis, kial tio okazis. Tiam nur dekono de la teo konsumita de la okcidentanoj estis produktita en Chinio.

 

 

(C) China Internet Information Center   (China Interreta Informa Centro)
E-mail:
webmaster@china.org.cn   Tel: 86-10-68326688