En la kolorricha
kulturo de la chinaj vestoj, la kulturo de shuoj havas sian
propran sistemon. Estas interesa temo pri la deveno de chinaj
shuoj el la kultura vidpunkto. LA evoluado de la piedvestoj
de antikvuloj, chu botoj chu sandaloj, chu lignaj chu tolaj,
havas striktajn rilatojn ne nur kun geografio, klimato kaj aliaj
naturaj kondichoj, sed ankau kun diversaj kulturaj fenomenoj
de la socio. Ankau la shato kaj malshato de la regantoj kaj
popolo havis influon sur la moro, fasono kaj teknologio de shufarado.
Pro tio derivighis multaj kutimoj rilate shuojn kaj aperis multaj
originalaj butikoj de shuoj.
PIEDVINDADO
KAJ "TRICOLA PIEDO"
En antikva
Chinio knabinoj en la agho de 4-8 jaroj estis devigite vinditaj
je la piedoj, por ke chi tiuj poste farighu malgrandaj en 3
coloj. Oni kredis, ke antau 2 000 jaroj malgrandaj piedoj sinonimis
kun beleco de virinoj. Kiam la Unua Imperiestro de Qin-dinastio
(221 a.K. -- 206 a.K.) elektis por si belulinojn, unu el la
kriterioj de beleco estis malgrandeco de piedoj. Shajne piedvindado
komencighis en la 10-a jarcento. La lasta estro de la Suda Tang-regno
(937-975) estis voluptema kaj muzikama. Li ordonis, ke servistino
Ruiniang vindu siajn piedojn kaj dancu sur ora lotuso. Kaj poste
la malgrandigitaj piedoj kaj la malgrandaj shuoj estis nomataj
ankau "tricola ora lotuso".
La virinoj
terure suferis de piedvindado. Kun misformitaj piedoj, la virinoj
jam ne povis iri rapide. Sed la regnestro shatis tion, kaj multaj
aliaj servistinoj imitis tion, tiel la moro disvastighis en
la popolo. La moro furoris en la dinastioj Song (960-1279) kaj
Ming (1368-1644). Ech judinoj en Chinio akceptis piedvindadon.
Knabinetoj
terure suferis de piedvindado kaj senchese ploradis. Kaj tiam
la patrino konsolis: "Kun grandaj piedoj vi ne havos edzon."
Tiu patrino diris la veron, char tiam la viroj elektis edzinon
antau chio lau la grandeco de la piedoj de la svatita fraulino.
Ju pli malgrandaj estis la piedoj de la fraulino, des pli granda
la donaco de la fraulo.
La virinoj
neniam devis lasi aliajn vidi iliajn piedojn nudaj, sed devis
porti shtrumpojn ech en varmega somero. Kutime ili sidis sur
siaj genuoj au interkrucitaj kruroj, tial ili brodis siajn shtrumpojn
je ghiaj dorso, plandumo kaj kalkanumo, por ke aliaj vidu nur
la brodajhojn. Ili unuafoje montris siajn piedojn nudaj al sia
edzo en la geedzigha nokto. Antau ol forlasi la gepatrojn, la
novedzino devis surmeti shuojn kun purpura dorso kaj blanka
plandumo. Atingante la hejmon de la novedzo, shi devis porti
flavajn shuojn kaj nokte, en la dormochambro de la novgeedzoj,
shi devis porti dormoshuojn. Interne de la shuoj estis broditaj
la bildoj pri seksumado, kaj la novedzo devis demeti shiajn
dormoshuojn che la enlitigho. De tiu momento komencighis ilia
nova vivo.
En 1644 Qing-dinastio
prenis Pekinon kiel chefurbon. Manchurinoj ne vindis siajn piedojn
kaj portis shuojn kun alta bloketo sub la plandumo. La bloketo
el ligno estis tegita per blanka tolo kaj altis 7-13 cm. Kun
largha supro kaj malpli largha malsupro ghi estis nomata "florvazo",
kaj tiu kun largha malsupro kaj malpli largha supro -- "chevala
hufo". Antau ol kapti la regantecon super la tuta Chinio, la
manchuroj vivis en la nordoriento kaj la virinoj havis la kutimon
kolekti fungojn sur montoj. Por gardi sin kontrau serpentoj,
ili alligis al la plandumoj lignan bloketon. Iom post iom la
kutimo disvastighis kaj ech la imperiestra patrino Cixi portis
"florvazajn" shuojn. La palacaj virinoj portis tiajn shuojn,
dum Han-nacianoj daure piedvindis siajn knabinetojn. Kvankam
la registaro de Qing-dinastio dekretis malpermesi piedvindadon,
sed vane. Tiu kutimo chesis nur en la mezo de la 20-a jarcento,
kiam fondighis la nova Chinio, poste la chinaj virinoj povis
eliri el la hejmo, lerni au labori kiel la viroj.
ETIKETOJ
Antikvaj
chinoj vivis lau rigoraj etiketoj. Kaj tion pruvis la kutimo
rilate shuojn. En Zhou-dinastio (11-a jc. a.K. -- 256 a.K.)
estis regulo, ke oni devas demeti siajn shuojn antau eniro en
alies domon. "Kiam oni vidas shuojn che la pordo kaj ne audas
vochon, oni ne devas eniri en la domon." Kaj krome, cheestante
bankedon au akceptate de suvereno, oni devis demeti siajn shuojn
kaj shtrumpojn. Sed en kulto oni ne devis lasi la piedojn nudaj,
char tio estis maldeca.
En la antikveco
estis nuptoshuo, mortoshuo kaj funebra shuo. La nuptoshuo estis
rozkolora au rugha, kun bela brodajho. En Han-dinastio (206
a.K. -- 220 p.K.) virinoj che edzinigho portis bildohavajn lignajn
sandalojn kun buntaj silkaj rubandoj. Manchuraj virinoj che
edzinigho portis shuojn el blua tolo, kaj en la antaua parto
estis rugha ideogramo signifanta felichon.
Mortintoj
portis mortoshuojn. Dum la periodo de 206 a.K. ghis 420 p.K.
forpasintaj imperiestroj portis jadajn shuojn kaj vestojn el
miloj da jadaj pecoj kunligitaj per ora fadeno. En Qing-dinastio
(1644-1911), en la funebra ceremonio de imperiestroj oni devis
forbruligi iliajn botojn kaj shuojn. Ekzemple, post la morto
de imperiestro Guangxu (1875-1908) oni forbruligis liajn 104
parojn da shuoj. La forpasintaj ordinaraj viroj portis mortoshuojn
el blua, nigra au bruna tolo, kaj la virinoj la belkolore broditajn.
Sur la plandumoj de mortoshuoj por ambau seksoj estis broditaj
lotuso kaj eskalo, kio portis la deziron de la vivantoj, ke
la mortintoj povu iri en paradizon.
La familianoj
de mortinto devis vesti sin per blankaj vestoj kaj porti funebrajn
shuojn anstatau belkoloraj. Ofte funebraj shuoj estis faritaj
el kanabo au pajlo. Poste oni alkudris al tolaj shuoj malgrandan
pecon da blanka shtofo kaj aldonis al kalkanumo etan strion
da rugha shtofo por montri funebron pro membro de pli agha generacio.
Kiam oni gratulis longvivulon, oni surmetis sur lin shuojn kun
ideogramo signifanta longvivecon.
En infanaj
shuoj estis plene enkorpigita sincera amo de patrino. Jam antau
la naskigho de infano la patrino pretigis por li shuetojn kun
ornamajho en figuro de kapo de tigro, fisho au leporo. Oni kredis,
ke tia ornamajho gardos la infanon. Antaue, en vintro, oni portis
vatitajn shuojn en formo de mitulo. Oni diris, ke antaue tiaj
shuoj estis faritaj de patrino por infano, kaj shu-dorso el
du konkoformaj pecoj simbolis kunmetitajn manplatojn de la patrino,
ameme tenantajn la infanon.
En la feuda
socio rango estis enkorpigita en shuoj. En la Suda Dinastio
(420-589) malrichuloj povis porti nur pajlajn sandalojn kaj
shuojn el kruda shtofo au iri nudpiede, kaj aristokratoj portis
shuojn el ledo au silko. Ankau la koloroj de shuoj estis rigore
difinitaj: soldatoj kaj laboruloj devis porti la nigrajn, verdajn
au blankajn kaj geservistoj la rughajn au nigrajn. La malobsevantoj
de la difino estis punitaj. En la Okcidenta Jin-dinastio (265-317)
la regantoj malestimis komercistojn kaj ordonis al ili porti
shuojn, unu blankan kaj la alian nigran. En Qing-dinastio (1644-1911)
estis difino, ke la hele flava koloro estis uzata ekskluzive
de imperiestro, la ore flava de aristokratoj kaj la abrikotflava
de plebanoj.
CENT-JARA
BUTIKO DE ShUOJ
Ledaj botoj
de nordanoj foje estis uzataj kiel militistaj shuoj, kaj ankau
trovis shaton che la popolo. Jam en Sui-dinastio (581-618) la
senchese shanghighantaj ledaj botoj farighis ceremoniaj shuoj
de militaj kaj civilaj korteganoj. En Qing-dinastio la botoj
farighis brokataj en du specoj, unu kun plata antauo kaj la
alia kun pinta. Kutime la korteganoj portis pintajn shuojn,
sed kiam ili estis vokitaj al imperiestro, ili devis porti platajn
shuojn. Antaue iliaj shuoj estis faritaj en kortegaj metiejoj,
sed poste en speciala butiko de shuoj.
La mastro
de la butiko, s-ro Zhao Ting, antaue estis metilernanto en iu
metiejo de shuoj. Li estis sagha kaj lerta. La mandarenoj kaj
imperiestraj familianoj certe bezonis shuojn, kaj li kaptis
la shancon kaj venis al la chefurbo Pekino por gajni de ili
monon per farado de korteganaj shuoj. Li titolis sian butikon
per la nomo "Nei Lian Sheng", signifanta, ke "la portantoj de
liaj shuoj certe rapide promociighos en la kortego". Lia flato
plachis al la mandarenoj.
La rigoraj
difinoj rilate ritojn en la kortego pushis la butikon al senchesa
plibonigo de teknologio. La plandumo el 32 tavoloj da tolo estis
dika, sed ne peza. La brokataj shuoj estis glataj kaj brilaj,
kaj la polvo sur la shuoj estis tre facile forigebla. Tiaj shuoj
bone sidis sur la portantoj, kaj chi tiuj sentis komforton.
La shuoj estis faritaj chiu lau piedmezuro. Oni ne bezonis adapti
la piedojn al la shuoj, sed la shuojn al la piedoj. La butiko
detale registris por la mendantoj iliajn devenon, rangon, la
formon kaj grandecon de iliaj piedoj. Dank' al tio pli kaj pli
famighis la butiko. Se mandarenoj volis novajn shuojn, ili bezonis
nur sendi sian serviston al la butiko, kaj la butiko jam povis
rapide pretigi la shuojn lau siaj enskribitaj informoj pri la
mendantoj. La notoj intimigis la butikon kun la klientoj kaj
estis tre oportunaj por la subaj mandarenoj, kiuj volis flati
altrangulojn per donacado de novaj shuoj. La butiko pli kaj
pli prosperis kaj ghuis grandan famon ech eksterlande.
Poste la
feuda registaro estis renversita, kaj la butiko turnis sian
servon al ordinaraj laboruloj. Malgrau ke ordinaraj laboruloj
farighis ghiaj klientoj, ghi daure tenas grandan sincerecon
en sia laboro kaj chiam liveras altkvalitajn tolajn shuojn.
La shuoj
de la butiko estas vaste shatataj, kaj ghi chiam havas multajn
klientojn. La eminentuloj, kiuj amas la tradician chinan kulturon,
la intelektuloj alte klerigitaj, la chinaj elmigrintoj kaj la
alilandaj turistoj, chiuj shatas la shuojn faritajn de la butiko,
kaj iuj el ili achetas plurajn parojn en unu fojo, kaj krome,
chiuj povas mendi shuojn lau sia propra mezuro.