Popolkantoj de Tibeto

de WA NA

    Popolkantoj de Tibeto, kiel formo de busha literaturo, vaste disvastighis inter la popolo pli frue ol apero de la tibeta skriblingvo. Post apero de la tibeta skriblingvo, popolkantoj ne nur akcelis la socian progreson kaj kulturan disvolvighon de Tibeto, sed ankau richigis kaj evoluigis sin. En la tibetlingvaj dokumentoj oni povas trovi, ke lingva intershangho en la antikva Tibeto prenis popolkantojn kiel esprimmanieron.

    Post disvolvigho kaj evoluo en longa historio la tibetaj popolkantoj farighis deklameblaj kaj kanteblaj kaj povas akompani dancadon. Tial oni facile asocias popolkantojn kun muziko kaj danco.

    Lau strukturo kaj esprimmanieroj la tibetaj popolkantoj havis sinsekve du formojn, nome Lu-stilan kaj ritman.

Lu-stilo

    Lu-stilaj popolkantoj de Tibeto dividighas en kategoriojn kampan kaj pastoralan. Litanio de lamaoj ja similas al Lu-stilaj popolkantoj. La popolkantoj havas malsamnombrajn versojn, maksimume 10 versojn. Chiu verso havas saman nombron da silaboj, de 6 ghis 11. Tiu formo de popolkantoj estis notitaj jam en la 8-a jarcento. Shajne ghi estas la plej frua stilo de la tibetaj popolkantoj.

    Granda parto de la fama epopeo “Regho Gesal” estis verkita en formo de Lu-stila popolkanto.

Lu-stila poezio

    Lu-stila poezio estis kreita de tibeta poeto en la postaj jaroj de la 11-a jarcento. Ghi estas kreajho de poeto, sed havas formon de popolkantoj. La poeto tre shatis popolkantojn en sia juneco, tial li multe aplikis la stilon en sia verkado. Dank’ al lia faro multaj versoj heredighis ghis nun. Lu-stila poezio estas nova stadio de la evoluo de Lu-stilaj popolkantoj en la poezia historio de Tibeto.

Ritma stilo

    En la unuaj jaroj de la 17-a jarcento tibeta dramisto rekompilis scenaron de tibeta dramo “Regho de la Legho Nuosang”. En la dramo li citis multajn ritmajn poemojn, kiuj estis multe diferencaj de Lu-stilaj popolkantoj en formo, silabo kaj nombro de versoj.

    Trovighas multaj specoj de ritmaj popolkantoj, kaj la stiloj de ritmaj poemoj de diversaj lokoj de Tibeto estas malsamaj. Kaj tibetanoj parolantaj en malsamaj dialektoj donis malsamajn nomojn al la tibetaj popolkantoj.

    Ritmaj popolkantoj naskighis post la Lu-stilaj, kaj lau analizo pri la strukturo kaj formo, ritmaj popolkantoj estas derivajhoj de la Lu-stilaj.

    Kune kun disvolvigho de la historio, la popolkantoj cirkulas pli kaj pli vaste kaj perfektighas tago post tago, ilia lingvajho pli kaj pli rafinita kaj ilia ritma takto pli kaj pli klarighis, kaj ili estas pli facile memoreblaj kaj kanteblaj. Tio estas konsekvenco de senchesa disvolvigho kaj progreso de Lu-stilaj kaj ritmaj popolkantoj de Tibeto.

Amkantoj

    Amkantoj konsistigas grandan parton de la tibetaj popolkantoj. Post cirkulado en 200-300 jaroj la kantoj trovis pli kaj pli vastan shaton de la amasoj kaj farighis nedisigebla parto de la popolkantoj. Nun oni kolektis 64 amkantojn. Ilia formo estas neniom diferenca de tiu de la ritmaj popolkantoj.

    La amkantoj temas pri amo de gejunuloj kaj ilia strebado al la edzeca libereco kaj emancipo de personeco. Tragedio pro amo kaj batalo por libereco de amo okazis ne nur che ordinaruloj, sed ankau che membroj de reganta klaso. Amkanto de la 6-a Dalai-lamao en la fino de la 10-a jarcento rakontas tragedion pro amo.

    Vasta cirkulado de amkantoj certagrade antauenpushis la prosperon kaj disvolvighon de ritmaj popolkantoj. Tio estas notinda en la poezia historio de Tibeto.

Enhavoj kaj penso

    Popolkantoj portas la simplecon, honestecon kaj naturecon de la laboranta popolo. En la tibetaj popolkantoj oni povas audi sinceran vochon de la tibeta popolo, kompreni ghian sintenon al la politiko, ekonomio kaj milito kaj koni la vivmanieron, morojn, dezirojn kaj esperojn de la tibeta popolo.

    Sub la regado kaj subpremo de la servuta reghimo kaj la religia privilegio, la peza servuto kaj nenombreblaj impostoj katenis la popolon dum longa tempo. Kruela feudisma servuta sistemo vekis malamon kaj oponon de la servutuloj. Ilia indigno nature farighis akra sarkasmo kaj forta akuzo, kaj popolkantoj farighis instrumento por esprimi la ideon de la tibeta popolo.

    En la tibetaj popolkantoj enkorpighis opono de la tibeta popolamaso. En la malluma socio popolkantoj tenis en si ghermojn de opono.

    Krom montri malamon kaj oponon kontrau la malluma socio, multaj el la popolkantoj ankau esprimas aspiron al la nova vivo kaj prikantas la amindan hejmlokon.

    En 1951 Tibeto estis pace liberigita. Shanghigho de la epoko kreis novajn popolkantojn spegulantajn Tibeton en nova epoko.

Arta metodo

    La profunda kaj richa pensa enhavo de tibetaj popolkantoj estis enkorpigita per aparta arta formo. En la popolkantoj oni facile trovas la artajn esprimmanierojn de metaforo, personigo, troigo, aludo, ripeto, humuro k.a.

 

 

(C) china Internet Information Center   (china Interreta Informa Centro)
E-mail:
webmaster@china.org.cn   Tel: 86-10-68326688