En la nuna
han-nacia lingvo iuj ideogramoj havas la difinon por antikvajhoj
jam netroveblaj en la nuna tempo, ekzemple ching-o
. Ching-o estis antikva muzikilo farita el shtono au jado, pendigita
sur framo kaj agrable sonanta je frapado. La ideogramo
konsistas el du partoj: la supra parto
signifas sonon, vochon, muzikon ktp., kaj la malsupra parto
— shtonon. Antikva libro notis, ke en Shang-dinastio (17-11-a
jc. a.K.) oni jam ludis kiel muzikilon unuopan ching-on au ching-triopon.
En Zhou-dinastio (11-a jc. a.K. — 256 a.K.) ching-o konsistis
el dekkelke da pecoj. La plej malnova poemo-kolekto de Chinio
"Libro de Odoj" enhavas la versojn "Kaj pacon kaj akordon ni
audu de ching-o". Bedaurinde la nuntempuloj ne povas audi la
"pacan kaj akordan sonon", char la muzikilo jam malaperis antau
tre tre longa tempo. Sed estas homo absorbighinta en la china
folklora muziko, kiu deinfanece kredas la onidiron pri "muzikanta
shtono". Li dedichis multan tempon al esploro pri shtonaj muzikiloj
kaj rikoltis sukceson. Lia nomo estas Yang Junzi.
La hejmloko
de Yang estas Tengzhou en Shandong-provinco. Li naskighis en
l942. En la infaneco li audis de sia patro, muzika instruisto,
pri muzikanta shtono. Foje la patro trovis sur montosupro grandan
shtonon, kiu donis metalan sonon je frapo. Li tre volis porti
ghin hejmen, sed ghi estis nemovebla pro granda pezo. Li rompis
ghin, sed ghiaj fragmentoj ne donis plu agrablan sonon. Dum
dekoj da jaroj li bedauris pro tio. La rakonto profunde radikighis
en la koro de Yang Junzi. Li kredis la ekziston de muzikanta
shtono, sed trovi ghin estas malfacile. Poste li diplomighis
el la arta fakultato de normala instituto kaj farighis muzika
instruisto kiel la patro.
RESONO
EL PRATEMPO
En 1978
oni trovis subtere en Tengzhou shtonan muzikilon grupa ching-o
faritan antau 2 400 jaroj. Ghi konsistas el 13 shtonaj pecoj,
sed 2 el ili jam rompighis. Kiam la muzikilo estis eksponata
en la muzeo de Tengzhou, Yang Junzi pririgardis ghin en tri
sinsekvaj tagoj. Li unuafoje vidis la muzikantan shtonon kiel
en onidiro kaj audis sonon kiel el pratempo. Yang estis ekster
si de ghojo. Li decidis serchi taugan shtonon por anstatauigi
la du rompighintajn pecojn. Analizinte notojn en antikvaj libroj,
li kredis, ke plejeble tia shtono ekzistas tuj en sia provinco
Shandong.
En la postaj
8 jaroj Yang serchadis sur sennombraj montoj en la suda parto
de sia provinco. Li frapis preskau chiujn viditajn shtonojn.
Lia penado estis rekompencita per ghojiga trovo: en iu aprila
tago de l986 li trovis longe deziratan shtonon apud tombo de
Ming-dinastio (l368-1644).
LA UNUA ShTONA HARMONIKO DE ChINIO
La sukcesa
reproduktado de grupa ching-o multe ekscitis muzikistojn, sed
oni rimarkis ankau mankon de la muzikilo. Foje en landa simpozio
de muzika historio multaj fakuloj diris al Yang Junzi, ke la
sono de la grupa ching-o estas tre agrabla, sed ghia pezo terura.
Kiel bone estos, se oni elfaros shtonan harmonikon ne tiom pezan
kaj facile porteblan.
La vortoj
de fakuloj inspiris Yang Junzi, kaj li opiniis, ke la ideo fari
shtonan harmonikon surbaze de grupa ching-o estas efektivigebla.
Profesoro Chen Lingqun de la Shanhaja Konservatorio opiniis,
ke shtona harmoniko eble povos ludi la rolon de okcidenta muzikilo
ksilofono. La sono de grupa ching-o estas modera kaj harmonia
al la aliaj muzikiloj en orkestro. Cetere la sono de ching-o
ne povas esti influata de temperaturo kaj humideco kaj estas
penetriva, sekve ghi povas ludi korifean rolon en orkestro.
En antikva libro estas diro, ke "sono de ching-o korifeas en
la orkestro". Elfaro de shtona harmoniko estos senprecedenca
kreo en la muzika historio.
Yang Junzi
komencis faradon de shtona harmoniko. En decembro 1993 li elfaris
sian unuan shtonan harmonikon. Ghi estas la unua ankau en la
muzika historio de Chinio, kaj li ricevis patenton.
La shtona
harmoniko de Yang Junzi karakterizighas per kromata gamo de
12-ona egala temperado, kun 48 tonoj en 4 oktavoj. Ghis nun
dekkelke da shtataj muzikaj lernejoj kaj societoj importis lian
shtonan harmonikon. Jarfine de l999 surbendigita muziko de shtona
harmoniko estis programero en la konkurso de la Shanhaja Internacia
Muzika Festivalo.
La deziro
de Yang Junzi estas, ke pli multaj homoj de la mondo ghuu la
magian kaj originalan sonon de ching-o kaj lia shtona harmoniko.