Pratempa arto - surrokaj bildoj

de YI MING

    Surrokaj bildoj, pratempa arto, estas desegnoj gravuritaj sur klifo kaj roko en groto. La vivoveraj figuroj sur la bildoj konigas la veran kaj romantikan vivon de la prauloj kaj ties spiritan adoron, kiu ne nur kreis la indighenan arton de Chinio, sed ankau penetris tra chiuj ghiaj temoj. Pro tio, koninte surrokajn bildojn, oni scias, kun kia imanenta forto disvolvighis la indighena arto de Chinio.

     Chinio estas unu el la landoj, kiuj posedas multajn surrokajn bildojn. De tiaj bildoj vidighas, ke la arto havas denaske rilatojn nedisigeblajn de generado en la homa vivo kaj adorado de la homaro al la naturo. La prauloj ne konis la naturon. Char ilia vivo estis ege malfacila kaj la naturo katenis ilian ekziston, ili ektimis la naturon, ghin kultis kaj personigis, de kio naskighis dio. La prauloj esperis, ke prosperos generado de chiuj estajhoj kaj ilia propra klano. Pro manko de sciencaj scioj pri estajhoj kaj homoj, la prauloj, influate de mitologioj kaj kaoso, trovis generadon mistera. Pro tio ili pie kultis dion de genero. Plej fruaj surrokaj bildoj temas pri kulto de genero.

     Krome la tiamaj surrokaj bildoj montris ankau la scenon de chasado. Plej ofte vidataj bildoj temas chefe pri notado de scioj, pri kulto de la naturo, religio kaj spirito, pri dancado de dio kaj homoj, pri kulto de genero k.s. Chiuj tiuj bildoj fidele montris la tiaman socion. Similaj bildoj trovighas ankau en tomboj de aristokratoj. La reprezentantaj estas surshtonaj kaj surbrikaj bildoj de Han-dinastio (206 a. K. - 220 p. K.). Ili montras diversajn scenojn de terkulturado kaj socia vivo, kaj rakontas mitojn kaj legendojn. Surshtonaj kaj surbrikaj bildoj, kreitaj en la socio pli matura kaj kun tekniko pli alta ol tiu de la surrokaj bildoj, servis kiel kunentombigajhoj por aristokratoj.

     Char la prauloj trovis la naturon mistera, iliaj bildoj estis vualitaj de mistera koloro, kiun malfacile komprenas la nunaj homoj. Tamen, kiam la prauloj faris tiujn bildojn, en ili naskighis la estetika ideo. Precipe kun maturigho de la terkultura socio la vejnoj de la surrokaj bildoj estis uzataj sur multaj ajhoj, ekz. koloraj fajencajhoj, kaj la vejnoj sur la lastaj estas pli variaj kaj kolorrichaj. En la supra kaj meza basenoj de la Flava Rivero elterighis multaj koloraj fajencajhoj, kies plastiko estas tiel delikata, ke oni malfacile povas imagi ghin.

     Kvankam arkeologoj kaj popolaj artistoj havas malsamajn opiniojn kaj proprajn klarigojn pri la kultura signifo de la vejna plastiko, tamen oni povas certigi, ke tiuj pratempaj artajhoj sendube apartenas al la arto de laboruloj. En ilia disputado estas jena opinio: la desegno de duobla fisho kun homa kapo sur koloraj fajencajhoj elterigitaj en la ruino Banpo, Xi'an, kaj samgrandaj desegnoj sur la rando de la fajencajhoj eble estis transformighinta Tajghi-bildo konsistanta el du kunighintaj fishoj, kio koncernas la ok trigramojn de Fuxi. Tio eble estis figure konkreta esprimigho de antikva china filozofio pri yin kaj yan. Kaj la koncepto, ke kunigho de yin kaj yan naskas universon, chiam dauris kaj evoluis en la tradicia china popola arto. Oni povas diri, ke tio interligighis kun la temo pri kulto de genero montrata en la pratempaj surrokaj bildoj.