Iom pri filmoj

  de XIANG HONG   

    Junularo chiam estas la plej fidela spektantaro de filmo, kaj Xiang Hong estas unu el la gardantoj de estetiko. Shia artikolo vidigas, ke shi ne shatas la komercajn filmojn, kiuj invadis la nunan filman merkaton. Tiuokaze shi farighis filmamanto ne vizitanta kinejon. Shajne inter filmoj komerca kaj arta neniam estas atingebla ekvilibro, tio rememorigis al mi la temon de la 81-a UK "Kulturo: chu valoro au varo?". Certe, en la estanteco, kiam kulturo pli kaj pli varighas, ni junuloj, kiel chefa konsisto de filma spektantaro, havas la devon fari penojn por teni la filmojn en la arta nivelo. 

 YU TAO

    Jam dek monatojn mi ne vizitis kinejon. Fakte mi estas centpocenta filmamanto.

    Foje je duono post la 5-a dimanche mi ellitighis kaj veturis per autobuso du horojn por spekti du hungarajn filmojn kun simultana traduko, kvankam ili estis ne tiel interesaj kiel mi imagis; nelonge post mia enoficigho, tutnokta filmospektado estis ofta semajnofina arangho de mi kaj mia amato, kaj spekti kvar filmojn en unu spiro sufiche kontentigis nin, kvankam duonon de la nokto ni estis en dormo; foje mi disputis kun mia plej bona amikino pri chinigita nomo de iu franca aktoro, kaj pro tio ni ne interparolis dum du monatoj...

    Mi profunde kredis, ke mi havas fortan inklinon al filmo, kun longedaura arda amo.

    Tamen ja estas fakto, ke mi ne vizitis kinejon dum dek monatoj. Mi rigardis en kinejo la lastajn du filmojn "La perdita mondo" reghisoritan de Steven Spirberg kaj "Kontraktantaj du flankoj" reghisoritan de china reghisoro Feng Xiaogang. Escepte ke la simulo de dinosauro per komputero estas pli versimila ol tiu che "Dinosaura ghardeno", "La perdita mondo" ne estas laudinda chu en priskribo pri roloj chu en intrigo. Kvankam Feng Xiaogang estas malpli fama ol Spirberg, tamen li estas rigardata kiel majstro en Chinio. Sed forlasinte la kinejon, mi ne povis kashi mian malesperon: La filmo "Kontraktantaj du flankoj" rakontas, ke iuj homoj starigis la kompanion "Dolcha Songho" por helpi klientojn praktiki sian deziron. La filmo, kiel la unua novjar-festa komedio de Chinio, bedaurinde vidigis al la spektantoj nur troigan memnigrigon sed ne naturan humuron. Kvankam ghi temas pri helpemo, tamen oni ne sentas sincerecon de la helpantoj pro senzorga filmludo de la aktoroj. Kompreneble mia malshato tute ne povis malhelpi ghian profiton. Poste mi informighis de jhurnaloj, ke en la unua monato de sia projekcio (de la 24-a de decembro 1997 ghis la 23-a de januaro 1998) la filmo enspezigis en Pekino 10 200 000 juanojn, kio estas rekordo en la pekina merkato. Sed mi insiste opinias, ke profito ne estas ununura kriterio por prijughi filmon. Fakte la profiton de "Kontraktantaj du flankoj" oni shuldas al sukcesaj komercaj artifikoj: stela efiko -- famaj reghisoro kaj aktoroj; placha komedia stilo -- tio konvenas al la poramuza psikologio de spektantoj; sagha arangho de projekcio -- che la jarshanghigho, kio kontentigas la bezonon de homoj por pasigi feriojn, krome multaj entreprenoj kutime donacis filmobiletojn al siaj oficistoj kaj laboristoj en la novjara festo; torento da reklamoj -- la elspezo de 200 000 juanoj por tio estas rekorda en la lando.

    Antau au post tio la projekciitaj filmoj, kiaj "Paroli pacience" farita de Chinio, "Rapideco II (Cruise control)" kaj "Vesperthomo kaj Robin" importitaj el Holivudo, montras, ke filmo, kiel vida arto, post sia 100-jara evoluo, jam farighis pli kaj pli "tujmangha", pli okulplacha tamen malpli pensiga -- almenau la chefaj filmoj reprezentataj de tiuj de Holivudo tiel impresas nin. Kaj en "Titanic", la akomodighemo de moderna filmo al la popola intereso atingis sian kulminon, kaj la 11 gravaj premioj de Oscar montras aprobon de la socio al tiu fluo. Tamen por "Titanic", nek la plej granda investo en historio nek la senprecedencaj sceno kaj efiko faritaj de la plej avangarda komputera truko povas shanghi ghian "tujmanghecon", ghi estas nur giganta mozaika plado kun bela formo. Tian manghajhon oni povas gustumi, tamen tro multe manghi perdigas la apetiton. Tial, kiam la vizagho de Leonardo DiCaprio furoris tra la tuta mondo en unu nokto, kaj kiam la filmoserio "Krio" ekscitis la filmamantojn, mi preferas resti hejme por ghui "Lumoj de urbo" de Charles Chaplin, au "La rakonto de naskigho" de Robert De Niro, au "La kruela suno" de Rusio, au "Observo de trajno" de Britio.

    Ghuste en tio kushas la fascino de filmo: Se vi ne shatus ian filmon, vi tute povus trovi ion plachan, char kiel magio, la varia kaj chioampleksa filmo donas al homoj liberan ghuon. Ghi povas esti komika, aventura au batala; ghi povas esti romantika, terura au absurda; ghi povas esti sciencfikcia au realisma kaj severa. Ghi ridigas vin, plorigas vin, ghi ech shvebigas vian animon inter fantazia mondo kaj realajho, kaj vi finfine ne scios kie vi estas. Ni retrorigardas la proceson de filmo, kvazau malkovrante magian keston plenan de trezoroj. La klasikaj filmoj brilas kiel juveloj, kiujn cizelis la geniaj reghisoroj, scenaristoj kaj aktoroj. Nian respekton meritas la filmo-artistoj, kiuj sincere atentas la homan animon kaj penadas fidele speguli la vivadon de homoj. Dank' al ilia penado filmo povas trakti la plej profundan penson de homoj, tiel ke ghi sin turnis de populara amuzajho al unu el la chefaj artoj, kiaj dramo kaj romano. Trapasante la movoplenan filman merkaton kaj la gajan homamason, mi scias, kie ni trovos ilin.

    Ili estas: Malone Brando en "La lasta tango en Parizo" kaj "La Baptopatro", Robert De Niro en "La indignanta bovo" kaj "Cervo-chasanto", Meryl Streep en "Eksteren de Afriko" kaj "Elekto de Sofie", Daniel Day-Lewis en "Mia maldekstra piedo" kaj "En la nomo de patro"... Enlistigeblas ankau multaj aliaj nomoj. Chiam ili kortushis nin, tiel ke ni forgesis la fakton, ke ili ludis en la filmo. Ofte ili vekis patoson dormantan en nia koro. Ili levis la prezentadon al arta nivelo.

    Ili estas ankau la sukcesintaj kaj karakterhavaj reghisoroj. Kiam filmo kiel la sepa arto pli kaj pli maturighas, iom post iom reghisoro farighas verkinto de scenaro same kiel pentristo au verkisto ?verkinto de sia verko. Ni ech povas opinii, ke la filma historio esence estas tiu de la chefaj filmo-artistoj en ilia epoko, kiaj Charles Chaplin, Orson Wells, Fedrico Filini, Ingmar Bergman kaj Kurosawa Akira. Ilia laboro, kiel diris Bergman, estas "sur vasta ebenajho gravuri drakokapon, feinon, diablon kaj sanktulon kaj finfine starigi artan preghejon".

    Krome, en la nuna Chinio, kun plezuro ni povas trovi kelkajn reghisoro-artistojn, ekz., Zhang Yimou. Estas distingighaj chiuj liaj filmoj, kiaj "Rugha sorgo" kaj "Esti vivanta". La de li reghisorita kaj en septembro premierita "Turandot" montras liajn superajn imagipovon kaj kreivon; Chen Kaige, miaopinie, kapablas krei filmojn pli eminentajn ol liajn "La lasta adiauo" kaj "Amafero", li samtempe estas bona verkisto; Xie Fei reghisoris "Nigra chevalo", kies beleco transpasis la landlimon... En ili ni vidas la auroron de la chinaj filmoj.