Mistera regno Loulan

de PANG NAIYING





 

    LA regno Loulan, startpunkto de la suda brancho de la Silka Vojo, situis okcidente de la lago Lopnur meze de Xinjiang (Shinghjang). Hodiau ni ne plu povas kiel prauloj boati lau la rivero Pavo al Lopnur por viziti Loulan. La Lopnur-anoj, kiuj servis siatempe kiel chicheronoj kaj interpretistoj al vojaghantoj, mistere malaperis antau tre tre longe, kvazau ili forlasus sian hejmlokon dum unu nokto, "forportante" Lopnur, che kiu ili vivis de malproksima generacio. Kial ili foriris? Kaj kien ili iris? En la komenco de la 80-aj jaroj de la kuranta jarcento china sciencisto Peng Jiamu (Peng Ghjamu) vizitis Lopnur kun la intenco solvi tiun enigmon, sed li perdighis; en la sama tago post 16 jaroj iu esploristo, kiu sola konkeris la senvivejon en Ali de Tibeto, same ne povis eliri el Loulan...

    "MARO DE MORTO"

    Okcidente de Lopnur etendighas la dezerto Taklimakan kun areo de 337 mil kvadrataj kilometroj. En la ujgura lingvo Taklimakan signifas maron de morto.

    Tie vidighas neniu birdo nek besto. Tage furiozas sabla ventego kaj nokte flagras vaglumo. En la 7-a jc. bonzo Xuanzang de Tang-dinastio (618-907) okcidenten vojaghanta por peti sutron malfacile iris en la dezerto. Kvankam li nenion timis, tamen li estis ege turmentata de manko de akvo. Elcherpita, li silente preghis al Avalokitesvaro, kushante sur sablo... Poste, malvasta oazo savis lin. En la 18-a jc. erudiciulo de Qing-dinastio (1644-1911), vivinte du jarojn en la Okcidenta Regiono, skribis, ke en Tianshan-montaro trovighis vento-kavo granda kiel puto, el kiu ofte blovis ventego. Ne sukcesinte ghin eviti, veturigantoj kunligis per dika shnuro siajn charojn, kiuj tangadis en ventego kiel shipoj sur ondanta riverego. Se unu charo sola renkontis tian ventegon, ghi levighis kvazau malgranda folio fluganta en la ventego.

    Oriente de Lopnur estas regiono de vento. La tieaj interkrucighantaj stratoj, dissemitaj domoj, imponaj kasteloj, groteskaj fenestroj kaj pordoj, chiuj estis faritaj de ventego, kiu kvazau brutala monstro hurlante trapasis stratojn kaj penetris en domojn. Dum ventego multaj lacaj vojaghantoj perdighis en la dezerto.

    Historie Lopnur portis ankau la nomon Sala Lago. Ghi estis la plej granda salakva lago de Chinio. Ghin chirkauis malmola sala tero. Ghin fosinte, oni ricevis salobrikon grandan kiel kapkuseno. La indighenoj ofte dormis kun salobriko kiel kapkuseno, opiniante, ke ghi estas kvietiga kaj utilas al okuloj. Ili ankau tributis salajn kapkusenojn al la kortego.

    Char Lopnur kushas en la plej malalta loko de la baseno Tarim, en ghin fluis chiuj riveroj de suda Xinjiang. Kiel historia libro diras, en Lopnur fluis 60 riveroj kaj ankau multaj subteraj. Ili plejparte fontis el glaciaj kavoj de Tianshan-montaro nordokcidente de la dezerto. Tie estis trapasejo inter norda kaj suda Xinjiang. Dika tavolo da negho kovris la vojon. Mispashinte, homoj kaj brutoj povis malaperi en la negho. Glacio blokis la vojon. Por firme stari sur ghi, la pasantoj devis kolekti ostojn de brutoj kaj sterni ilin sur la vojo. Sur glacia krutajho ili devis chizi shtuparon por antaueniri. Trovighis glaciaj fendoj ege profundaj, el ili audighis bruego de akvo. La elighinta akvo fluis 2 500 km sudorienten. Chiuj ghiaj branchoj venis en Lopnur. Tial Loulan farighis akvolando en la dezerto.

    KRUCIGhEJO DE LA SILKA VOJO

    Loulan najbaras al la Koridora Regiono Okcidente de la Flava Rivero en oriento kaj rigardas al Kashi trans la dezerto Taklimakan en okcidento. En ghi la Silka Vojo disbranchighis kaj kondukis okcidenten lau la randoj suda kaj norda de la dezerto. Tiel, Loulan farighis krucighejo de la Silka Vojo. Marco Polo, fama itala vojaghisto de la 13-a jc., diris: "Por transiri la dezerton chiuj vojaghantoj devas ripozi unu semajnon en Loulan kaj prepari provianton sufichan por unu monato..."

    Historie, hunoj iam okupis Loulan. Malamike al la kortego de Centra Chinio, ili murdis ghiajn senditojn al la Okcidenta Regiono. Rebonighis la rilatoj inter la kortego kaj Loulan en la jaro 77 a.K., kiam surtronighis Wei Tuqi (Uej Tuchi), nova regho de Loulan. Timante, ke hunoj reatakos lian regnon, li petis, ke la kortego de Centra Chinio sendu armeon al la urbo Yixun (Jishjun) proksime de Loulan por garnizoni kaj kulturi teron. Post la alveno de la armeo el Centra Chinio, Loulan shanghis sian nomon en Shanshan kaj suden translokis sian chefurbon. Kaj la garnizono konstruis signalturojn de la pasejo Yumen ghis Loulan kaj poste teran kastelon, kiu servis kaj kiel postiljona stacio kaj kiel grenejo, kun plej altranga oficisto, kiu bredis por la shtato chevalojn kaj kies familianoj bredis por ghi kamelojn. La brutoj estis je dispono de diversregnaj komercistoj.

    En Loulan multis gastejoj kaj komercistoj. Tage kaj nokte audighis tintado de kamelaj sonoriloj. Chiujare Loulan akceptis dekkelkajn delegaciojn maksimume el centoj da homoj kaj minimume el centkelkaj. Gastamaj Loulan-anoj servis al ili kiel chicheronoj kaj eskortantoj kaj transportis por ili akvon kaj manghajhojn.

    ENIGMO DE MALAPERO DE LOULAN

    En la 4-a jc. tiu vivoplena regno mistere malaperis. Kaj post sabloshtormo komence de la 20-a jc., ghi mirakle reaperis: apenau distingeblas la urbomurego; la difektita konstruajho el adoboj 2 m alta, kun muroj dikaj je unu metro, en la sino de la urbo, eble estis la regha palaco de Loulan; oriente de la urbo estas la ruino de budhisma pagodo konstruita el adoboj, ligno de poplo (Popular diversifolia) kaj branchoj de tamariko; sudokcidente de la urbo staras ruinaj muroj de loghdomoj che la bordoj de antikva rivero fluanta tra la urbo... Lau tiuj signoj sciencistoj eksplikis la enigmon de malapero de Loulan.

    Iuj diris, ke la invado de la tribo Gaoche pereigis Loulan. Sed la tribo invadis Loulan por okupi ghian teron, kaj ne eblis, ke chiuj loghantoj forlasis ghin. Aliaj opiniis, ke oni forlasis Loulan pro shanghigho de la Silka Vojo. Tamen iuj fakuloj trovis 970 monerojn de Tang-dinastio sub giganta shtono che la Silka Vojo. Tio montras, ke la Silka Vojo daure iris tra Loulan en la 8-a jc. Tial triaj asertis, ke Lopnur senakvighis pro sekigho de glaciaj fluoj kaj la rivero Pavo. Tamen iuj fakuloj opiniis, ke la rivero Pavo sekighis nur post konstruado de barajho en ghia supra parto meze de la kuranta jarcento kaj iom poste. En 1934 iu china geofizikisto boatis lau la rivero Pavo al Lopnur por fari esploradon. Kvankam Lopnur farighis sala baseno, tamen ghi abundas je subtera akvo. En 1980 Peng Jiamu kaj liaj kolegoj fosis tie puton nur 2 m profundan, kies akvo sufichis por dekoj da homoj.

    SERChI LOPNUR-ANOJN

    Lopnur-anoj ne foriris antau kvarmil jaroj. Tie trovighas ilia tombejo. Pro tio, ke la tombejo chirkauita de palisoj en sep cirkloj similas al suno, oni nomas ghin Suntombejo. Arkeologoj rimarkis, ke en la tomboj chiuj viroj estas nudaj en pinta felta chapo ornamita per plumoj, kun kapo direktita al oriento.

    En iu tombo kushas virino. Sendube shi estis charma kun alta nazo, profundaj okulkavoj, longaj okulharoj kaj brunaj kapharoj pendantaj ghis la shultroj. Kvankam shi ne kiel aliaj virinoj rughigis siajn ungojn, tamen shi tenis en la mano lignan kombilon... Sciante teksi shtofon el shafa lano sed ne fari veston, shi sin kovris per maldelikata shtofo kaj shafa felo, kiuj ne povis rezisti kontrau frosto, tial shi pasigis vintron apud fajro, kaj shiaj pulmoj ricevis multe da nigra polvo.

    En infanaj tomboj ekzistantaj de antau trimil jaroj vidighas patrina amo: la infano estas chirkauvolvita per rugha vindo; timante, ke li malsatos, lia patrino faris al li lakto-sakon el shafa mamo kaj lakto en ghi jam solidighis. Alia infano havas malgrandan kapkusenon en formo de koko. La patrino esperis, ke shia bebo vekighos, kiam koko kokerikas, sed li dormis jam dumil jarojn.

    Antau dumil jaroj Lopnur-anoj vivis vivon nomadan kaj fishistan. Ili pashtis brutojn sur herbejo, loghis che la lago, faris boaton el popla ligno kaj kaptis fishojn en la lago... Kiam poplaro grandaree velkis pro tago-post-taga malmultigho de laga akvo, Lopnur-anoj ellaboris "arbaran leghon" kaj ghin skribis sur lignaj slipoj: tiu, kiu hakis arbon che radiko, estos punita per dono de chevalo; tiu, kiu derompis branchon, estos punita per dono de bovino.

    Fakte, Lopnur havas civilizacion de pli ol dekmil jaroj, tamen ni preferas scii, kien iris Lopnur-anoj. Post esplorado iuj diris, ke tiuj, kiuj kun la familia nomo Shan loghas en Qinghai-provinco, sudokcidenta Chinio, kaj en Luoyang de Henan-provinco, centra Chinio, estas posteuloj de Lopnur-anoj; kaj aliaj opiniis, ke en la lokoj kun la nomo Shanshan au kun homofono de Loulan en suda Xinjiang probable vivas posteuloj de Lopnur-anoj, tamen ili plejparte estas mikssangaj, char la Okcidenta Regiono estis "granda familio de nacioj".

    Che la fino de la 19-a jc., iuj trovis en Lopnur tribon de fishistoj. Kun hauto maldelikata kaj bruna, ili parolis malsamajn lingvojn, manghis fishojn anstatau grenon, faris veston el juto au el plumoj de sovaghaj anseroj kaj uzis flugilojn de akvobirdoj kiel matracon. Iliaj vivkutimo kaj moro estis samaj kiel tiuj de Abudan-vilaghanoj. La vilaghoj Abudan kaj Lopnur najbaras al la urbo Yixun, kie garnizonis la armeo el Centra Chinio siatempe. Nun, tiu urbo nomighas Milan kaj servas ankorau kiel armea kultivejo. Tie vivas Lopnur-aj maljunuloj en la agho de 117, 108, 101 kaj 97 jaroj. Mi havis shancon intervjui ilin. La 117-jara maljunulo diris al mi, ke en lia junagho oni kaptis fishojn en rivero, manghis ilin kuiritajn au rostitajn. Printempe oni kaptis sovaghajn anasojn kaj ilin sekigis en sunradioj sur plagho. Poste oni kunmetis ilin en faskojn, chiu kun 50 sekighintaj anasoj, kaj konservis ilin kiel eventualan donacon por novedzino au shanghis ilin kontrau kotona teksajho kaj teo. La 97-jara maljunulo diris, ke li naskighis en Abudan-vilagho. Ok-jara, li ekkulturis tritikon en Milan kune kun siaj samvilaghanoj. Post rikolto oni konservis tritikon en kelo cheloke. Tiuj, kiuj bezonis ghin, venis preni ghin. Ghi estis komuna posedajho. La 101-jara maljunulo rakontis, ke antau tre longe epidemio trafis Lopnur-vilaghon. Multaj mortis de la malsano kaj la postvivantoj plejparte fughis al Hetian okcidente de Lopnur. Nun en la gubernio Luopu, homofono de Lopnur, loghas Lopnur-anoj. Bedaurinde mi ne vidis la 108-jaran maljunulon, char tiutage li iris falchi herbojn por shafoj. Mi informighis de iu loka han-a erudiciulo, ke tiuj Lopnur-aj maljunuloj vivas pacan vivon, manghante fishojn, fragmitan rizomon kaj kachon el faruno de maizo kaj fruktoj de oleastro.

(C) China Internet Information Center   (China Interreta Informa Centro)
E-mail:
webmaster@china.org.cn   Tel: 86-10-68996214/15/16