|
 Partoprenantoj
de la 71-a UK en Pekino en 1986 eble ankorau memoras la danc-dramon
"Silka Vojo" ludatan de chinaj artistoj. La flirtaj
danc-movoj, pimpaj kostumoj, ekzotikaj muzikoj kaj graniozaj
scenoj bone impresis chiujn spektantojn.
De tiam
forpasis 10 jaroj. Kiam mi renkontis artistojn de la danc-dramo
en Lanzhou, mi estis refoje kortushita ne nur de ilia profunda
amo al la Silka Vojo.
LA
DRAMO SURSCENI-GANTA LA ANTIKVAN VOJON
Levighis
la kurteno. Aperis sur la scenejo movoplena strato de Dunhuang.
Sur la strato iris chinoj kaj okcident-aziaj komercistoj.
La dramo kondukis la spektantojn el modernaj urboj al la senlima
Gobio kaj antikva Silka Vojo, sur kiu sonadis kamelaj tintiloj,
al la Granda Muro kaj shtonkavernaroj de Dunhuang. Jen okazintajho
en la prospera Tang-dinastio. La travivajho de maljuna pentristo
Zhang kaj lia filino Yingniang kaj la intima amikeco inter
ili kaj persa komercisto konigas la amikecon inter la popoloj
china kaj okcident-azia. Ili konigas ankau, ke la Silka Vojo
ne nur taugis por komercado, sed ankau funkciis kiel kultura
ponto, char dank' al ghi, Chinio sorbis sukojn de la okcidentaj
artoj, kiaj muziko, danco kaj pikturo. Parolante pri la kultura
trezoro de Chinio, oni ne povas ne mencii la historian rolon
de la Silka Vojo kaj la influon de la artoj de okcidentaziaj
landoj.
Iasence
oni povas diri, ke la danc-dramo "Silka Vojo" revivigis
la artajn figurojn sur freskoj de Mogao-shtonkavernaro en
Dunhuang kaj la antikvan muzikon de Tang-dinastio, kristalighon
de la kultura intershangho inter la Oriento kaj Okcidento
kaj samtempe dotis ilin per orientaj trajtoj. Ni
prenu la pimpajn kostumojn kiel ekzemplon. Iu eksterolandano
diris: "La kostumoj de cento da dancistoj vidigas chiujn
plej belajn kolorojn de la mondo." El tiuj belaj kostumoj
oni konas la koncepton de Tang-dinastio pri beleco de la homa
korpo. La tiamaj homoj shatis diversajn dekoltajhojn kaj en
la danc-dramo oni povas vidi,kiaj estis la bodisatvaj kostumoj
en danc-dramo oni povas vidi, kiaj estis la bodisatvaj kostumoj
en Hindio siatempe. La danc-movoj estis multe influitaj de
tiuj en freskoj de la shtonkavernaro, kiaj danc-movoj de hindoj
kaj nacimalplimultanoj en okcidenta Chinio. Estas ja okulfrapa
la danc-movo pluki bivon post la dorso. Heroino Yingniang
staris sur piedpinto kaj che pirueto shi levis la manojn post
la dorson kaj ekplukis bivon. Tiu pozo klare videblas en la
fresko de la shtonkavernaro.
KOMPONAJHO
DECHIFRITA EN LA TUTA VIVO
S-ino Xu
Qi, vicestrino de la Dunhuang-a Arta Teatro de Gansu-provinco,
diris, ke por verki la danc-dramon la koregrafoj vojaghis
lau la antikva Silka Vojo kaj konsultis amason da materialoj.
Ili vivis en Dunhuang pli ol 400 kavernojn kaj kopiis multe
da freskoj.
Post la
sukceso en la dancdramo "Silka Vojo" la teatro prezentis
ankau " Rakonto pri Harpo", "Muziko kaj Danco
de Dunhuang", "Antikva Muziko de Dunhuang"
kaj aliaj dramojn. Ili chiuj temas pri la Silka Vojo. Interalie,
la dramo "Antikva Muziko de Dunhuang" estas opero
kreita surbaze de "Komponajho de Dunhuang". Por
dechifri "Komponajho de Dunhuang" chinaj artistoj
de pluraj generacioj dedichis sian energion.
"Komponajho
de Dunhuang" estis manuskripto de la akompanajho por
bivo-ludado de laika china kantodanco en la 9-a jc. Ghi, verkita
en la muzika lingvo plej frue uzata en la mondo ghis nun trovita,
konsistas el 25 pecoj.
Dum jardekoj
la chinaj kaj alilandaj fakuloj penadis dechfri la komponajhon.
Nur en 1982 ghin sukcesis dechifri profesoro Ye Dong de la
Shanhaja Konservatorio, sed pro neghusta dechifrado de iuj
signoj la muziko farighis malfacile komprenebla, melodio stranga
kaj takto anormala. Kaj kiam oni atendis lian perfektigon
de la dechifrado, li mortis. Sekve de tio, la peza tasko denove
dechifri la komponajhon falis sur aliajn artistojn.
En la efektiveco,
antau prof. Ye oni jam studis pri la komponajho kaj studis
pri la komponajho kaj publikigis disertajhon kaj post li iuj
esplorintoj shanghis iujn notojn kaj faris ghin orelplacha,
kaj ech kun trajtoj de nacimalmulta muziko, tamen por tiu
shangho malfacile troveblas historia bazo. Nun, kiam oni havas
tute fidindan dechifritan komponajhon kaj surscenigis ghin,
oni kun granda malghojo funebris alian artiston s-ro Xi Zhenguan.
En 1982
s-ro Xi Zhenguan veturis al Francio. En la Pariza Biblioteko
li vidis "Komponajho de Dunhuang" kaj aliajn historiajn
materialojn. Kvankam oni diris al li, ke estas senditaj la
fotokopiajhoj de tiu komponajho al Chinio, li transskribis
la komponajhon kun granda ghojo. De tiam li dedichis sian
tutan energion al ghia esploro. Finfine li sukcesis fari novan
dechifradon al la komponajho, ke ghi farighis fidinda kaj
belsona. Kaj pli grave estis, ke li fundamente solvis la problemon
pri taktoj komunaj al muziko kaj danco el al vidpunkto pri
kunigo de poezio, muziko kaj danco. En 1994, kiam solene surscenighis
"Antikva Muziko de Dunhuang", grave malsana s- ro
Xi Zhenguan venis al la teatro en rulsegho. La muziko kortushis
lin ghis larmoj. Post unu monato s-ro Xi adiauis la homan
mondon kun profunda amo al la Silka Vojo.
SKULPTISTINO
SUR LA SILKA VOJO
Se la Lanzhou-aj
dancistoj montras la morojn sur la Silka Vojo per danc-movoj,
do skulptistino He E manifestis la longahistorian chinan civilizacion
per skulpturo.
Koncerne
s-inon He E, ni ne povas ne mencii shian skulptajhon "Patrino
la Flava Rivero" el blanka granito, kiu staras che la
Flava Rivero en Lanzhou. Kiam mi vizitis shin, mi kvazau reknabighis
kaj reiris en la sinon de la patrino. Shi, forta kaj sana,
havas harojn longajn ghis la shultroj kaj amplenajn kaj saghajn
okulojn sur la tenera vizagho. En shia sino petolas naiva
infano...Ghuste shi, amata kaj estimata patrino, entenas la
chinan teritorion en sia sino, per sia dolcha lakto nutras
la diligentan kaj bonkoran chinan popolon kaj per sia sagho
kreis la brilan chinan kulturon. Shi estas simbolo de la Flava
Rivero, lulilo de la china nacio. Shi ja estas la patrino
de Chinio.
Kun estimo
al "Patrino la Flava Rivero" kaj respekto al la
skulptistino mi iris al s-ino He E. Kiam shi, maldika kaj
malalta, aperis antau miaj okuloj, mi simple ne povis asocii
shin kun la impona skulptajho. Ghuste en la momento, kiam
mi manpremis shin, mi kredis, ke chio chi tio estas vera,
char shiaj mamoj estis krudaj kaj fortaj pro longtempa prilaborado
de shtonoj.
La malkashema
s-ino He E diris al mi, ke shi devas atribui sian sukceson
al Dunhuang, kie shi loghis 12 jarojn. En tiuj jaroj shi faris
multe da kopioj de freskoj, dank' al kio shi metis firman
bazon por sia laboro en la estonteco. Por projekti la statuon
"patrino la Flava Rivero" shi laboris en budo tri
monatojn en somero. Jen el shia kapo naskighis la ideo de
la projekto: La patrino simbolas la Flavan Riveron kaj la
infano -- Chinion. En verkado shi intence troigis la fortojn
de la Flava Rivero kaj faris la vestojn de la patrino ondantaj,
kio simbolas la torentantan riveron.
Shi diris
al mi, ke nun shi faras chion eblan por realigi sian plej
grandan deziron - establi skulpturan instituton kaj fari pli
da skulptajhoj el diversaj shtonoj.
OPERO
TRE SHATATA DE LA POPOLO
Kiam mi
estis en Xi'an, che la piedo de la antikva urbomuro mi spektis
Shaanxi-operon. Ghi estas populara en la provincoj Shaanxi,
Gansu kaj aliaj lokoj de nordokcidenta Chinio. Survoje al
Lanzhou mi spektis plurfoje tiun operon. Ghi estas la tiea
popola arto nutrata de la Flava Rivero, kvankam ne delikata
nek orelplacha, kiel la muziko de la danc-dramo "Silka
Vojo" kaj "Antikva Muziko de Dunhuang".
Shaanxi-opero
havas ian rilaton kun la loko, kie ghi naskighis. Imagu al
vi, kia spektaklo estas, kiam sur la malmulte loghatan Leusan
Altebenajhon venas teatra trupo. La opero estas alloga, akompanate
de lauta muziko.
Fakte,
la historio de Shaanxi-poero estas tre longa kaj ghia teksto
zorgeme polurita. Ghi naskighis en la 14-a jc. Chinaj dramaturgoj
diris, ke ech Pekin-opero, trezoro de la china arto, estis
iam influita de Shaanxi-poero. Estas nun pli ol 2600 tradiciaj
dramoj de Shaanxi-opero, kiuj konigas la richan kulturon kaj
la morojn de la loghantoj sur la antikva Silka Vojo.
La popolo
shatas Shaanxi-operon, char ghiaj vortoj estas facile kanteblaj.
La plej fruaj dramoj de Shaanxi-opero naskighis surbaze de
popolkantoj popularaj en Shaanxi kaj Gansu. Ghuste pro tio,
la vortoj apartenas al cheloka parola lingvo. La ordinara
opero iam estas trista por esprimi malghojan intrigon. Jen
tekstas la disigho de geedzoj.
Geedza disigho korshiras,
Monaton malghojo min pikas.
Griznokte sur dezerta tombejo,
Mi por la edzino lamentas.
Shajnas
al mi, ke en la lastaj jaroj Shaanxi-opero ne estis tiel shatata
de la urbanoj kiel antaue. Iuj
diris, ke ghi temas chefe pri antikveco, kaj krome, la tekstoj
iagrade arkaikighis, aliaj diris, ke ghi ne estas orelplacha,
triaj diris, ke nun oni povas rigardi televidon kaj filimon,
do por kio oni shatu Shaanxi-operon. Malgrau tio, la loghantoj
sur la Leusa Altebenajho ja neniam perdas sian amon al ghi.
Akompanate de la torenta Flava Rivero kaj vento sur la Silka
Vojo, la melodio de Shaanxi-opero ja estas tre altira. Eble
ghuste en tio kushas la charmo de arto.
|
