中文    |    English    |    Français    |    Deutsch    |    日本語    |    Русский язык    |    Español    |    عربي    |    한국어    |    BIG5  
Malnova Paĝaro >>
Ĉefpaĝo Esperantujo Socia Vivo Kulturo Ekonomio Olimpikoj kaj Sporto Scienco kaj Eduko Medicino Vojaĝo tra Ĉinio Kalejdoskopo Amikaj Rilatoj Inter Ni
Klasika verko kaj majstra esperantigo -- Recenzo pri la E-versio de Pilgrimo al la Okcidento
2009-09-02

Teksto de WANG LIHUA

Fotoj de HOU ZHIPING

 

    La 100-ĉapitra klasika romano Pilgrimo al la Okcidento, unu el la 4 famaj klasikaj romanoj de Ĉinio, estas ne nur populara en Ĉinio, sed ankaŭ renoma en la mondo. En la mezo de la 18-a jarcento oni komencis ĝin traduki en la japanan lingvon. Nur post 74-jara penado de 3 generacioj ĝia japanlingva versio eldoniĝis finfine en la komenco de la 19-a jarcento. Poste naskiĝis sinsekve la versioj en la lingvoj angla, rusa, franca, hispana, germana, korea, sveda, pola, vjetnama, rumana k.a.

 

    Antaŭ nelonge, omaĝe al la 150-a datreveno de la naskiĝo de d-ro L. L. Zamenhof, fondinto de la lingvo Esperanto, kaj la 94-a UK eldoniĝis ĝia E-versio, esperantigita de Laŭlum (Li Shijun), membro de la Akademio de Esperanto, honora membro de UEA, E-tradukisto kaj E-verkisto. La E-versio de Pilgrimo al la Okcidento estas same brila frukto kiel la du aliaj E-versioj de la klasikaj ĉinaj romanoj Ĉe Akvorando kaj Romano pri la Tri Regnoj por la Esperanta literaturo kaj kontribuas al la internacia kultura interŝanĝo per Esperanto.

 

    La versio el 3 volumoj kun 1976 paĝoj estas en formato 210 mm×140 mm. La prezo estas 120 eŭroj (inkl. de sendokosto). Ĝi, eldonita de la Fremdlingva Eldonejo, mendeblas ĉe la libroservoj de ĈEL kaj UEA.

 

    Ĝia aŭtoro Wu Cheng’en (1501-1582) naskiĝis en etkomercista familio de Ming-dinastio (1368-1644). Li ŝatis legi librojn mitologiajn. Tio helpis al li en verkado de Pilgrimo al la Okcidento. Li verkis la romanon meze de Ming-dinastio, kiam la socio estis prospera ekonomie, sed putra politike, kaj la popolo vivis mizere. La romano rakontas pri pilgrimado de la eminenta bonzo Xuanzang de Tang-dinastio (618-907) al la Okcidento por preni sutrojn, eskortate de liaj tri disĉiploj Simio Wukong, Porko Bajie, la Bonzo Sablo kun la helpo de la blanka ĉevalo transformiĝinta el drako.

 

    La rakonto originis el la vera pilgrimado de bonzo Xuanzang de Tang-dinastio al Hindujo por preni sutrojn. Reveninte al la hejmlando, Xuanzang rakontis sian travivaĵon en la Okcidento kaj liaj disĉiploj faris notojn kaj verkis librojn pri tio. Por propagandi budhismon kaj laŭdi la kontribuon de la majstro al la religio, ili troigis kaj aldonis fantaziajn mitologiajn rakontojn. Poste la rakonto pri la pilgrimo por preni sutrojn vaste cirkulis en la socio kaj estis senĉese prilaborita kaj polurita, tiele ĝi fariĝis pli kaj pli kurioza, pli kaj pli fora de la realaĵo. En Song-dinastio (960-1279), ĝiaj epizodoj servis kiel objektoj de profesiaj rakontistoj kaj de tiam ĝis Ming-dinastio ili estis ankaŭ surscenigitaj.

 

    Surbaze de la popolaj rakontoj tra pluraj dinastioj kaj kreo de multaj popolaj artistoj, Wu Cheng’en verkis tiun ĉi mitologian romanon kun signifo pri la reala socio. Pilgrimo al la Okcidento kun intrigoj fantaziaj, komplikaj kaj aventurplenaj ŝanĝis la densan religian koloron de la originalaĵo, portretis idealajn mitologiajn personojn kun propra karaktero distingiĝa.

 

    La legantoj trovas ĉie en la iluzia mondo de dioj kaj spiritoj kreita en la romano signojn de la reala socio, ekz., la aŭtoro metis sian idealon sur la de li kreitan personon Simio Wukong, ties neniel cedema spirito, heroaj braveco kaj kuraĝeco dum la batalo kontraŭ monstroj, demonoj kaj malbonaj spiritoj enkorpigas forton de justeco kaj memfidon de la popolo por venki ĉiajn malfacilojn; la monstroj, demonoj kaj malbonaj spiritoj simbolas forton de malbonoj, ties malico kaj krueleco reprezentas la obskuron de la feŭda socio. Sed la monstroj, demonoj kaj malbonaj spiritoj en la romano plejparte rilatas kun bodisatvoj kaj eĉ kun Tatagato, kio aludas, ke la ŝtatoficistoj de la feŭda socio protektis unuj la aliajn. Ankaŭ la Ĉiela Palaco regata de la Jada Imperiestro kaj la Okcidenta Paradizo administrata de Tatagato portas densan koloron de la homa socio. En la romano preskaŭ ne troviĝas kompetentaj regantoj kaj la ĉielaj oficistoj kaj armeanoj de la Jada Imperiestro ĉiuj estas sentaŭgaj. La feŭda socio sub la plumo de Wu Cheng’en estas absolute malluma kaj dekadenca.

 

    Fakte, Pilgrimo al la Okcidento spegulas realan vivon de la feŭda socio de Ĉinio pere de rakontoj pri dioj, monstroj, denomoj kaj spiritoj.

 

    La klasika verko havas sian apartan ĉarmon eternan. Krom siaj intrigoj interesaj kaj allogaj, la romano plenas de filozofio kaj saĝo en la homa vivo. Infanoj ĝin ŝatas pro ĝiaj intrigoj eksterordinaraj kaj mirindaj, adoltoj -- pro la de ĝi prikantataj justeco, bonkoreco, sincereco, braveco kaj nefleksebleco; amuzantoj ĝin amas pro tio, ke la legado alportas senfinan ĝojon kaj artan ĝuon, studentoj -- pro tio, ke ili povas longtempe aprezi kaj remaĉi ĝian akademian ĉarmon, kaj kleruloj -- pro tio, ke ili povas aprezi ĝiajn filozofion kaj saĝon en la homa vivo.

 

    Per alta traduka arto, modernaj E-lingvaĵoj, varia E-vortordo kaj vivaj E-esprimoj, Laŭlum vivece kaj trafe esperantigis la fantaziajn, komplikajn kaj aventurplenajn rakontojn, dialogojn de la personoj kun specialaj trajtoj kaj riĉaj vivogustoj, longajn kaj kurtajn poemojn, kaj ĝin faris bela E-literaturaĵo.

 

     La nomo de la personoj en la romano havas propran signifon kaj bone akordiĝas kun ties figuro kaj karaktero. Por konservi ilian propran koloron en la tradukaĵo, Laŭlum esperantigis ilin laŭ ilia originala senco, ekz., Simio Sun, Porko Bajie, la Bonzo Sablo kaj la nomojn de monstroj kaj demonoj.

 

    La majstreco de Laŭlum brilas en tio, ke li plenumis la mision de Esperanto -- faciligi la internacian interkomunikadon, esperantigante la klasikan ĉinan verkon. En la E-versio de Pilgrimo al la Okcidento la Esperanta lingvo estas bela kaj viva, sed tute simpla kaj facile komprenebla, precipe la longaj kaj kurtaj poemoj estis lerte kaj preskaŭ perfekte esperantigitaj kun ritmo kaj rimoj, konformaj al la originalo en senco kaj spirito.

 

    La ĉina lingvo estas patrina lingvo de Laŭlum. Li ne nur estas sperta en la ĉina lingvo, sed ankaŭ bone studas la klasikan ĉinan literaturon. Dank’ al tio kaj referenco al la angla versio, lia E-traduko de Pilgrimo al la Okcidento estas fidela al la originalo.

 

    Fakte, en multaj poemoj sin kaŝas karakteriza formo de la popola tradicia kant-rakonta folkloro de Ĉinio. Por ke ili pompu ankaŭ en la E-versio, Laŭlum, sperta en verkado kaj tradukado de poemoj, uzis sian energion unue al traduko de la poemoj. Li kopiis ilin aparte kaj cerbumadis pri ilia tradukado eĉ sur lito en hospitalo. Li uzis 3 jarojn por esperantigi la romanon, el kiuj ĉ. 2 jaroj estis por traduki la poemojn.

 

    Laŭlum esperantigis ĉiujn poemojn en la romano laŭ la Esperanta metriko, la traduka lingvo estas viveca, preciza, simpla, facile komprenebla kaj fidela al la senco kaj spirito de la originalo. Tio manifestas la talenton de Laŭlum pri esperantigo de poemoj.

 

    En la aĝo de 25 jaroj mi eklernis Esperanton en la E-kurso gvidata de Laŭlum kaj aparte interesiĝis pri tradukado. Lin respektegis mi kaj miaj kunlernantoj pro liaj erudicieco pri literaturo, riĉaj scioj pri kaj alta nivelo de Esperanto. Kaj en la aĝo de pli ol 52 jaroj, mi havas honoron esti inter la unuaj legantoj de lia E-versio de Pilgrimo al la Okcidento. Dum legado mi ne nur ĝuis belan kaj vivecan Esperanton, sed ankaŭ admiris lian perfektan esperantigon de la poemoj. Sekvante la intrigojn de la romano, mi foje ekflamis de kolero, foje falis en teruron kaj foje ne povis min deteni de rido...

 

    Mi opinias, ke lia E-versio taŭgas por diversnivelaj esperantistoj, inkl. de komencantoj. La lastaj tute povas ĝin kompreni kun helpo de malgranda vortaro. Lasu nin ĝui tiun ĉi klasikan ĉinan literaturaĵon, legante la majstran esperantigon de Laŭlum. Por koni ĉinajn historion, socion kaj popolan vivon, bonvole vin turnu al la E-versio de Pilgrimo al la Okcidento, kies rakontoj estas tiel interesaj kaj allogaj, kaj poemoj tiel belaj, ke vi certe ne volos halti en la legado. 

 

    Pri Laŭlum:

    Pilgrimo al la Esperantujo 



    Laŭlum (Li Shijun) estas membro de la Akademio de Esperanto, honora membro de UEA, premiito de la Fondaĵo de Grabowski, rektoro de la Internacia Kongresa Universitato de la 89-a UK, eksa vicĉefredaktoro de “El Popola Ĉinio”, esperantologo, tradukisto, verkisto kaj edukisto de Esperanto.

 

    Tiel multajn honorajn titolojn Esperantajn li meritas!

 

    Ĉiuj liaj honoroj kaj gloroj estas nedisigeblaj de liaj pasio al Esperanto kaj tutviva strebado por Esperanto. Ĉu lia E-kariero ne estas alia versio de la menciita romano, t.e. Pilgrimo al la Esperantujo?! Li povas rivali kun bonzo Xuanzhan per siaj fideleco, obstineco kaj firmeco en strebado por Esperanto.

 

    En 1923 Laŭlum naskiĝis en malriĉa kamparana familio de Hebei-provinco. Juna Laŭlum estis inteligenta kaj diligenta. Pro granda intereso pri naturaj sciencoj, li foje ŝanĝis biciklon kontraŭ magneto kaj libroj pri naturaj sciencoj. Li volis fariĝi inventisto, kiaj James Watt, Thomas Alva Edison kaj Marie Curie.

 

    En la jaro 1937, li perdis la gepatrojn kaj samtempe la hejmlandon. Japanaj agresantoj sin trudis suden de la Granda Muro kaj Kuomintang-aj trupoj retiriĝadis foj-refoje. Por ne fariĝi sklavoj de japanaj agresantoj, li devis fuĝi suden kune kun sia lernejo, la Unua Mezlernejo de Jinan kun la historio de pli ol 100 jaroj. Ili migris de Shandong al Henan, Hubei, Shaanxi kaj Sichuan. Ĉiutage li kaj liaj kunlernantoj piediris dekojn da kilometroj, portante pakaĵon, tamen ili estis viglaj kaj energiaj. Ili organizis teatran trupon Uragano kaj prezentadis dramojn por malkaŝi krimagojn de la japanaj imperiistoj en Ĉinio.

 

    En 1939 lia migrado ĉesis en la malgranda guberniurbo Luojiang norde de Chengdu. Iutage li rimarkis sur librostando libreton Esperanto en Unu Monato. Li aĉetis ĝin, finstudis ĝiajn tri lecionojn en 2 semajnoj, kaj estis forte interesita. Nelonge poste, li kune kun 3 lernoknaboj sin anoncis al E-kurso de la Chongqing-a Koresponda Instituto de Esperanto, kie post elementa kurso li lernis en mezgrada kurso, kaj komencis sin ekzerci per verkado en Esperanto kaj esperantigo de mallongaj artikoloj. De tiam li neniam disiĝis de Esperanto dum la tuta vivo.

 

    En la 40-aj jaroj de la 20-a jarcento juna Laŭlum estis entuziasma en E-lernado kaj forte deziris partopreni en diversaj sociaj aktivadoj. Sed pro longtempa subnutrado kaj laceco li estis atakita de ftizo, kaj kuracisto diris, ke li povus vivi plu maksimume 2 jarojn. Liaj optimismo kaj nefleksebleco lin helpis venki la malsanon. En la hospitalo li persistis en lernado de Esperanto kaj ankaŭ lernigis aliajn pacientojn. 



    Amante literaturon, Laŭlum ofte verkis poemojn. Profunde studinte la tradician ĉinan literaturon kaj tradukan arton, li posedis solidan bazon tiukampe. En sia juneco, li ege adoris polan esperantiston Kabe, kiu konis pli ol 30 lingvojn kaj multe kontribuis al la lingva stilo de Esperanto, Esperantan originalan verkiston J. Baghy, kaj poemo-tradukiston K. Kalocsay. En la 40-aj jaroj de la 20-a jarcento li mane kopiis Printempo en la Aŭtuno de J. Baghy kaj Johano la brava de Petofi esperantigitan de Kalocsay, kaj ilin mimeografis kiel lernomaterialojn por la de li gvidata E-kurso. Tiuj E-majstroj multe influis lin, kaj sur iliaj majstraj verkoj li bazis sian E-literaturan fortikaĵon por la sekvantaj gloroj.

 

    En 1950, nelonge post la fondiĝo de la nova Ĉinio, li venis de Chengdu al Pekino por preparaj laboroj por fondi la Ĉinan E-Ligon. Post tio li eklaboris por la revuo “El Popola Ĉinio”. En 1954 la revuo ĉesis aperi pro politikaj kaŭzoj kaj li estis transpostenigita al Nordorienta Ĉinio kaj tie laboris kiel instruisto pri la ĉina lingvo kaj literaturo, sed li neniam forgesis Esperanton. En 1957 denove aperis "El Popola Ĉinio". Li revenis al Pekino kaj sin okupis pri Esperanto ĝis emeritiĝo.

 

    En la 60-aj jaroj de la pasinta jarcento ĉiutage li biciklis ĉ. 2 horojn inter la hejmo kaj la redakcio. Profitante la tempon survoje li cerbumadis pri la traduko de la epopeo Aŝma, kiun li amas. Kaj fine li plenumis la esperantigon de Aŝma, kies parto estis elektita de W. Auld en la Nova Esperanta Krestomatio.

 

    Dekojn da jaroj li ne nur tradukis kaj poluris grandan kvanton da artikoloj por “El Popola Ĉinio”, sed ankaŭ multajn literaturaĵojn, el kiuj la plej reprezentaj estas 3 el la 4 ĉinaj klasikaj verkoj Ĉe Akvorando, Romano pri Tri Regnoj kaj Pilgrimo al la Okcidento, kaj la E-versio de Ruĝdoma Sonĝo estis polurita de li. Krome, estas ankaŭ la epopeoj Aŝma kaj Ŭang Guj kaj Li Ŝjangŝjang, la poemaro Ĉinaj Klasikaj Poemoj Ilustritaj, la romanoj Aŭtuno en la Printempo, Frosta Nokto, Noktomezo, la historia dramo Qu Yuan k.a.



 



 



     Dank’ al Esperanto li ne nur sukcesis en sia kariero, sed ankaŭ konatiĝis kun junulino en la 40-aj jaroj. Malgraŭ opono de la familianoj, ŝi edziniĝis al li. En 1954 ŝi grave malsaniĝis kaj plurfoje enhospitaliĝis. La kosto por kuracado estis tiel alta, ke lia salajro ne sufiĉis por kovri ĝin. Por vivteni la familion el 5 membroj, li povis nur pli multe labori per tradukado kaj kurso-gvidado. Eĉ nun li ankoraŭ konservas kusenon en malhele blua koloro. Origine, ĝi estis lia palto. Kiam ĝi estis eluzita, li propramane faris el ĝi mantelon por sia plej aĝa filo, poste jaketon por sia dua filo kaj fine tiun ĉi kusenon.

 

    Liaj familianoj pli aŭ malpli parolas Esperante. En la Nordamerika Kongreso de Esperanto li kune kun siaj filino, bofilo kaj nepinoj kantis la kanton “Jasmeno” en Esperanto, kaj liaj 2 nepinoj prezentis humuran dialogon en Esperanto. En lia familio lia dua filo parolas Esperante plej bone, ĉar li eklernis paroli Esperante, kiam li estis en la brakoj de la patro.

 

    Laŭlum persiste skribas taglibron en Esperanto, opiniante, ke dum skribado en Esperanto, oni pensas en tiu lingvo, tio helpas kulturi Esperantan pensmanieron. Lingvo estas interkomunikilo, nur dum praktikado oni pli kaj pli lertas en uzado. Ĝuste en praktikado Esperanto havigas al si viglan vivecon kiel facila interkomunikilo. Laŭlum ĉiam faras sian plejeblon por disvastigi Esperanton, per Esperanto li tradukas, instruas, verkas kaj faras kulturan interŝanĝon internacie...

 

    Li estas fekunda tradukisto, samtempe li dediĉas grandan energion al E-instruado. Li gvidis E-kurson en la ĵurnalisma fakultato de la Ĉina Popola Universitato kaj tiun en la Pekina Fremdlingva Instituto; li servis kiel invitita profesoro en Qingdao-Universitato kaj en la Komunika Universitato de Ĉinio. Li elbakis arojn da esperantistoj, multaj el kiuj funkcias kiel ĉefa forto en fakaj E-institucioj.

 

    Li estas legenda tradukisto, krome, en mia koro li estas ankaŭ prestiĝa kaj respektinda grandaĝulo, erudiciulo, literaturisto, poeto kaj muzikisto, li ne nur tradukas kaj instruas, sed ankaŭ ludas pianon, verkas poemojn, komponas kantojn kaj pentras... 



     Menciinte sian kontribuon al la E-versioj de la 4 klasikaj verkoj de Ĉinio, li nur simple diris, ke li multe lernis dum polurado de diversaj Esperantaj tradukoj kaj tio multe helpis al li en esperantigo de Ĉe Akvorando, Romano pri la Tri Regnoj kaj Pilgrimo al la Okcidento. Li diris, ke pro aĝo li ne plu estas tiel energioplena kiel antaŭe kaj trovas, ke la forto ofte perfidas la volon dum tradukado. Li esperas, ke venonte oni reesperantigos ilin.

 

    Pri tradukado, li opinias, ke bone fari tradukadon estas malfacila afero, ne simpla problemo nur pri vortoj, ĉar tio rilatas al la kulturo. Ju pli bone oni konas la kulturon, des pli facilas la tradukado, kiu estas kaj arto kaj metio, kiu postulas foj-refojan ĉizadon kun pacienco. “Mi uzis 3 jarojn por esperantigi la mongolan kanton Mia Hejmoland’ Step’ en favor’.” Sed kelkfoje tio pruvas, ke lerteco venas el praktikado. Li uzis 10 jarojn por esperantigi Ĉe Akvorando, 5 jarojn por Romano pri la Tri Regnoj kaj 3 jarojn por Pilgrimo al la Okcidento. Nun li estas esperantiganta Kvar generacioj sub sama tegmento de Lao She, moderna ĉina verkisto tre fama.

 

    Li ŝuldis siajn fruktojn en Esperantujo al pioniraj esperantistoj, kiujn li respektas kaj adoras. “Estas iliaj E-verkoj vaste ŝatataj inspiris min kaj elbakis min.” “Mi hontas, ke mi ne povas esperantigi poemojn tiel fidele en senco kaj spirito kiel K. Kalocsay, kiun mi respektas.” Li ripetis, ke li estas lernanto en studado. Lia majstreco brilas en lia modesteco.





(C) China Internet Information Center   (Ĉina Interreta Informa Centro)
E-mail: webmaster@china.org.cn   Tel: 86-10-68326688